Omstreden herindeling Gelderland: druk op de knop

De verontrustende signalen over het niet goed lopende herindelingsproces Barneveld-Scherpenzeel moet minister Ollongren van Binnenlandse Zaken ‘superserieus’ nemen. ‘Het zou jammer zijn als de Tweede Kamer er straks een rem op moet gooien.’

Twijfels

Dat stelt CDA-Kamerlid Inge van Dijk. ‘Fusies kunnen gevoelig liggen. Daarom vinden wij ook dat herindelingen in principe van onderop tot stand moeten komen.’ Ze weet dat Scherpenzeel, die zelfstandig wil blijven, het door Gedeputeerde Staten van Gelderland gevoerde proces hekelt. ‘Niet alleen het Scherpenzeelse bestuur en inwoners hebben bezwaar tegen het gevolgde proces. Ook diverse externen, en niet de minsten, hebben hun twijfels uitgesproken.’

Geen open overleg

Hoewel Van Dijk geen namen noemt, stelde hoogleraar staatsrecht Douwe Jan Elzinga eind november dat GS van meet af aan hebben aangestuurd op een herindeling tussen Barneveld en Scherpenzeel. Van een echt open overleg, een belangrijk onderdeel van de herindelingsprocedure, is volgens hem geen sprake. Ook hoogleraar bestuurskunde Paul Frissen, die op verzoek van de Gelderse commissaris van de koning John Berends de bestuurscultuur van Scherpenzeel heeft onderzocht, concludeerde in december dat het terecht is dat Scherpenzeel twijfelt aan de openheid van het open overleg. De zogeheten Spiegelgroep – ingesteld door GS om het proces van open overleg te bewaken – stelt eveneens dat er van een echt open overleg geen sprake is geweest.

Stevige signalen

‘Als er zulke stevige signalen worden afgegeven dat het proces niet goed is verlopen en er vanuit Scherpenzeel grote bezwaren tegen herindeling zijn, moet je pas op de plaats maken, niet doorrennen, maar even op de knop drukken’, stelt Van Dijk. ‘Wij vinden principieel dat herindelingen van onderop moeten komen, maar die wil is er hier niet.’ Provinciale Staten moeten – mede in het licht van het tot nu gelopen proces met daarbij de kritiek van externen – zich de vraag stellen of ze de ‘juiste dingen aan het doen zijn.’

Niet tussendoor lopen

D66-Kamerlid Joost Sneller wil pas reageren als Provinciale Staten een besluit hebben genomen over het herindelingsvoorstel van GS. ‘Een Kamerlid moet daar nu niet tussendoor gaan lopen’, zo laat Sneller via zijn woordvoerder weten. SP-Kamerlid Renske Leijten stelde, na berichtgeving in Binnenlands Bestuur over de twee oproepen tot een onafhankelijk integriteitsonderzoek naar de handelswijze van GS in dit herindelingsdossier, dat minister Ollongren dat onderzoek moet uitvoeren.

Solide financiële positie

Scherpenzeel verwijt GS al tijden vooringenomenheid en te handelen in strijd met het beleidskader herindeling van BZK. Het Scherpenzeelse college stelt de afgelopen jaren hard te hebben gewerkt aan de versterking van haar bestuurskracht. BMC constateerde na onderzoek in september 2020 dat er geen bestuurskrachtprobleem meer is. Ook benadrukt het college dat de financiën goed op orde zijn. GS hebben daar twijfels bij. Gemeentefondsspecialist Jan Verhagen heeft twee keer op verzoek van Scherpenzeel de gemeentelijke financiën bekeken. In juni vorig jaar concludeerde hij dat de financiële positie van Scherpenzeel ‘zeer solide is’. De Kadernota 2022-2025 heeft hij ook op verzoek van Scherpenzeel doorgelicht. Hij concludeert op basis daarvan dat de financiële positie van Scherpenzeel structureel solide is. Vrijdag zijn de bevindingen van Verhagen naar Provinciale Staten van Gelderland gestuurd. Die debatteren dinsdagavond over het herindelingsvoorstel van GS en stemmen daar woensdag over.