‘Het virus maakt geen enkel onderscheid’

Het werd een wereldwijd symbool van het corona-bloedbad: het beeld van de militaire voertuigen die in een lange rij de straten van Bergamo oversteken en de lichamen van de doden naar andere begraafplaatsen in Lombardije vervoeren. Een interview met burgemeester Giorgio Gori van deze door corona zwaar getroffen Noord-Italiaanse stad.

In Bergamo stierven in twee maanden tijd bijna 700 mensen aan het coronavirus – 7.000 in de hele provincie. ‘Als burgemeester denk je dat je je met veel zaken moet bezighouden, maar niet met de dood van je medeburgers in die mate’, zegt Gori. Hem restte niet veel anders dan de hulp in te roepen van de burgemeesters van andere steden.

Bergamo is een stad die veel pijn heeft gekend. Hoe heeft u dit onverwachte trauma weten te verwerken?

‘Ik heb mijn best gedaan. Ik heb alles gedaan wat in mijn macht lag om mijn medeburgers te beschermen en te helpen, maar ik heb ook fouten gemaakt, vooral in het begin. Tot eind februari dachten we dat Covid19 niets anders was dan wat we al hadden meegemaakt met SARS, MERS en de Mexicaanse griep; allemaal virussen die in China zijn geboren en die alleen in Europa een verre echo hadden. Dat was nu niet zo. Mijn pogingen om verantwoordelijkheid en voorzichtigheid te betrachten en tegelijkertijd te proberen de economische en sociale activiteiten te beschermen, bleken dan ook tevergeefs. Maar ik was niet de enige die er zo over dacht: in Italië moesten burgemeesters, virologen, journalisten, regionale presidenten op een gegeven moment toegeven − in ieder geval aan zichzelf − dat de twee dingen niet met elkaar te verenigen waren.’

Wat heeft u geleerd van deze noodsituatie?

‘Ik heb vooral geleerd dat een pandemie kan worden beheerst door goede ziekenhuizen. De wedstrijd is te winnen als er sterke structuren van de lokale geneeskunde zijn, met huisartsen, praktijken en klinieken in de buurt, die patiënten thuis behandelen en al hun eerdere contacten opsporen. Dit is de belangrijkste achilleshiel van de gezondheidszorg in Lombardije: het heeft uitstekende ziekenhuizen, maar het netwerk van medische faciliteiten zoals huisartsen, praktijken, klinieken en soortgelijke medische structuren is geleidelijk aan verzwakt en wij betalen de gevolgen.’

Voelde u zich gesteund door de regering?

‘Op 22 januari constateerde ik dat het ministerie van Volksgezondheid een circulaire had opgesteld om het virus in Italië op te sporen. Dat document werd op 27 januari gewijzigd en richtte zijn blik weer elders, op China: we begonnen te wachten op de komst van Covid19 uit Azië, toen we het thuis al hadden. Wij, Italië, waren het eerste democratische land dat met het virus te maken kreeg, daarom begrijp ik dat het moeilijk was om te weten wat we moesten doen, vooral omdat we niet konden vertrouwen op informatie die uit China kwam.’

‘De beelden van de militaire vrachtwagens die de doodskisten van onze doden vervoeren, hebben ons de werkelijke omvang van de noodsituatie doen inzien. Alsof het moeilijk was om te begrijpen wat er voor dat moment in Bergamo gebeurde! Sinds die dag heb ik drie telefoontjes ontvangen van het staatshoofd, minister-president Conte op bezoek gehad, gesprekken gevoerd met veel leden van de uitvoerende macht en op 28 juni de president van de republiek mogen ontvangen. Ik voelde me niet alleen gelaten.’

Wat vindt u van de houding van de Nederlandse premier Rutte, kapitein van de ‘vier zuinige landen’, ten aanzien van het Herstelfonds?

‘Ik geloof dat Europa met het Herstelfonds een belangrijk antwoord heeft gegeven aan zijn lidstaten; een antwoord dat ons heeft verlost van de aanvankelijke verdoofdheid en aarzelingen wat betreft de Covid19-noodtoestand. Ik vond dat de houding van Rutte ten aanzien van de kwestie van het herstel niet de juiste was: het risico dat we lopen – en Covid19 heeft deze processen aangescherpt – is dat het Europese project wordt opgeblazen door de conflicten tussen de lidstaten aan te wakkeren. Ik heb meerdere malen uitgelegd dat een gemeenschap alleen met succes de moeilijkste uitdagingen aangaat als ze de mouwen opstroopt, als je het egoïsme overwint en samenwerkt voor een groter doel, zoals mijn stad en territorium hebben gedaan. Hetzelfde geldt, op grotere schaal, voor de Europese Unie. Het Europese antwoord, dat wordt vertegenwoordigd door het Herstelfonds, heeft een groot signaal van aandacht gegeven aan de meest getroffen gebieden. We werden gedwongen te begrijpen dat het virus geen enkel onderscheid maakt: nooit eerder zoals nu hebben we een samenhangend Europees front nodig om dit moment het hoofd te bieden.’

Lees het volledige interview in Binnenlands Bestuur nr. 24 van deze week