Nationale pispaal

Maar dat hij telkens schielijk uit het zicht verdween zodra het kabinet juist behoefte had aan leiderschap, mag met recht een zwakte genoemd worden. Dat hij jarenlang halsstarrig heeft geweigerd te laten onderzoeken hoe Nederland de oorlog met Irak in is gerommeld, was - met de kennis van nu - een voorbode van de onherstelbare imagoschade die het eindrapport van de commissie-Davids hem zou toebrengen.

Dat hij niet afzijdig bleef in de kwestie-Hedwigepolder, terwijl hij met al zijn vezels verbonden was met die hete aardappel in zijn geboorteprovincie Zeeland, was een politieke blunder van formaat. De eventuele voortzetting van Nederlandse deelname aan de missie in Uruzgan wist hij niet tijdig en adequaat te regisseren, waardoor de coalitie met de PvdA en de Christen-Unie uiteindelijk struikelde.

Het lezen van De val van Balkenende van NOS-verslaggever Wilco Boom roept soms plaatsvervangende schaamte op. Al die blunders en ongemakkelijke gedragingen van de ex-premier liggen nog vers in het geheugen. Balkenende staat bekend als een doorzetter. Minder bekend is dat hij slecht kritiek verdraagt en zich maar moeilijk laat corrigeren. Hij mist bovendien een radar voor negatieve publiciteit. Het mag wel een klein wonder heten dat iemand met die mix van eigenschappen zijn naam aan vier kabinetten heeft weten te verbinden.

Al heeft Balkenende die kabinetten geen van vieren tot een goed einde gebracht, toch zat er vrijwel niets anders op dan hem opnieuw tot lijsttrekker te benoemen, nadat het kabinet op 20 februari van dit jaar was gevallen over de missie in Uruzgan. Dat was niet zijn schuld, maar die van PvdA-leider Bos, zo luidde de redenering. En de populaire kroonprins Camiel Eurlings was geen alternatief. Hij wilde zijn politieke loopbaan toch opofferen aan zijn wens om een gezin te stichten?

Wilco Boom reconstrueert die spannende weken na de val van het kabinet nauwgezet en komt met het nieuws dat groeibriljant Eurlings simpelweg nooit is gevráágd om lijsttrekker te worden. Pas toen het besluit al was gevallen om Balkenende opnieuw aan het hoofd van de CDA-lijst te plaatsen, heeft Eurlings zijn terugtreden uit de actieve politiek bekend gemaakt. Een substantieel deel van de achterban van het CDA had de buik vol van de man die inmiddels de ‘nationale pispaal’ was geworden, zoals het Utrechtse bestuurslid Wim Groeneweg het verwoordt.

Maar openlijk amok maken past niet bij de harmoniepartij CDA. En dus voerde Balkenende bij de laatste parlementsverkiezingen toch weer de CDA-lijst aan. Met een schamele 21 zetels was de Tweede-Kamerfractie na de verkiezingen gehalveerd. Is er nog toekomst voor het CDA? Ab Klink spreekt in De val van Balkenende de onheilspellende woorden: ‘Wij zijn een partij van het verleden geworden, in plaats van de toekomst.’

Will Tinnemans is publicist

Wilco Boom, De val van Balkenende. Wat ging er fout?, Nieuw Amsterdam, Amsterdam, 2010, ISBN 978 90 468 0932 7, 158 pagina’s, € 16,95.