Een inside job, nog wel bij de politie

De vorming van de nationale politie is een reorganisatie van de overtreffende trap en de beschrijving hiervan in Blauwdruk ook. Zevenhonderd bladzijden zijn er nodig om de aanloopperiode tussen 2011 en 2014 te documenteren. En toen moest de eerste politieman of -vrouw nog worden geplaatst, een proces dat met alle bezwaren en beroepen ook nog eens jaren duurde.

Maar er is resultaat. Nederland heeft een nationale politie en naar de mening van Henk van Essen, de huidige korpschef, zouden we zonder niet in staat zijn geweest terroristische dreigingen zoals in 2015 (Parijs) en 2016 (Brussel) en de migratie en coronacrisis het hoofd te bieden. Bijzonder is dat deze beschrijving van de reorganisatie niet is gedaan door onafhankelijke wetenschappers, outsiders of organisatie- of politiekundigen, maar door betrokken insiders: Theo Postma en Wim Bentvelzen.

Zij maakten zelf deel uit van de veranderorganisatie, stonden mede aan de wieg van veranderideeën, woonden vergaderingen en conferenties van besluitvormers bij en moesten in de jaren na 2014 dat proces, inclusief het eigen handelen documenteren en evalueren, mede-veranderaars interviewen en daarop reflecteren. Dat is methodologisch kwetsbaar maar op een heldere, integere wijze gedaan. Een vergelijkbaar veranderverhaal, de beschrijving ooit eerder van de reorganisatie van Rijkswaterstaat ontspoorde door verschil van mening tussen opdrachtgever en onderzoeker en eindigde met Kamervragen, media-ophef en dreigende rechtszaken.

Alles heeft zo zijn voor- en nadeel. De kracht van Blauwdruk is dat de auteurs tot in detail de keuzen, dilemma’s, discussies en besluiten documenteren, waarmee ons begrip van reorganiseren groeit. Het geeft ook inzicht in het opereren van vakbonden en ondernemingsraden. De makke van die aanpak is dat er te weinig distantie is of kritiek kan zijn. Schrijf maar eens op dat mensen met wie je jaren optrok het verkeerd hebben gezien, zich als olifanten in de porseleinkast gedroegen of gewoon faalden. Niet dat het boek kritiekloos is, maar je weet niet wat is weggelaten.

Een ander kritiekpunt is dat de vorming van de nationale politie vrij los van aanpalende justitiële veranderingen wordt beschreven. Ook het OM kende een fikse dynamiek, alsook de rechtspraak. Kabinetten en politici veranderden, net als de maatschappelijke opvattingen over deze zaken. Dat heeft beleidsmatig een wisselwerking met de politieveranderingen.

Misschien onvermijdelijk focust Blauwdruk zich vrijwel geheel op de veranderingen bij de politie zelf, het bredere perspectief blijft wat onderbelicht. De waardering blijft echter overheersen; dit boek maakt nadere studies beter mogelijk dankzij de diepte, breedte en zorgvuldigheid.