‘Monisme was makkelijker’

Herfstregen geselt het desolate winkelhart van Raamsdonksveer, hoofdzetel van de Brabantse gemeente Geertruidenberg. ‘Het bruist er alleen als het feest is, voor het overige kun je duidelijk zien dat de verloedering heeft toegeslagen’, vertelt de oudste wethouder van Nederland. A.A.M.M. van Onzenoort is zondag 80 jaar geworden. Zo is het: 80.

En voor alle duidelijkheid: de Geertruidenbergse wethouder ruimtelijke ordening, volkshuisvesting, grondzaken, monumenten, bouwen en wonen, gemeentelijke eigendommen en zwembaden komt niet met een stok of in een rolstoel zijn werkkamer in het gemeentehuis van Raamsdonksveer binnen. ‘Alles werkt nog prima’, lacht Van Onzenoort, terwijl hij zich kordaat aan zijn werktafel zet. ‘En aan dat winkelcentrum gaan we wat doen. Een grote projectontwikkelaar is bereid de vernieuwing van een belangrijk deel van het vastgoed ter hand te nemen. Maar de plaatselijke ondernemers laten het afweten. Ze zijn ook uit de klankbordgroep gestapt. Ze zeggen: “Jij luistert niet”. Ik zeg: “Wij luisteren wel, maar we honoreren niet”.’

Vertel Ad van Onzenoort niets over het centrum van Raamsdonksveer; hij werd er in 1929 geboren. Na de bisschoppelijke kweekschool in Den Bosch, waar het leven ‘streng en sober was’, en na een studie middelbaar Nederlands, werd Van Onzenoort op zijn 28e hoofd van de meisjesschool in Geertruidenberg. Hij was actief in de onderwijsvernieuwing, deed aan toneel, werd dirigent van drie koren en speelde klarinet. Nadat mijnheer pastoor had opgemerkt dat het hoofd van de St. Jansschool voor meisjes, omringd door zes juffrouwen, toch echt gehuwd diende te zijn, trouwde Van Onzenoort op zijn 29e. ‘Dat wilde ik ook hoor, want zij was en is de mooiste vrouw van mijn leven.’

Dichter

De leden van het huidige college van Geertruidenberg vragen het oude schoolhoofd tijdens het collegeberaad weleens of hij een (zelfgeschreven) gedicht uit die voorbije tijd wil voordragen. Zoals het gedicht Nocturne uit 1952: ‘Ik wil niet langer leven / dan jij me leven laat / Ik luister naar je adem / en een voetstap in de straat.’ Dat zien we een moderne wethouder niet doen aan zijn werktafel; zonder gêne een liefdesgedicht declameren. Want ouderwets is Van Onzenoort wel. Natuurlijk, hij sms’t en e-mailt, maar een communicatie-adviseur is nergens voor nodig, de Tachtigers staan in zijn boekenkast en tussen de middag gaat hij naar huis voor zijn warme eten.

Van Onzenoort is sinds 2005 wethouder en loco-burgemeester van de gemeente Geertuidenberg. Deze gemeente ontstond in 1997 na de samenvoeging van Geertruidenberg (aan de westkant van de Donge) en Raamsdonksveer (aan de oostkant van deze rivier). ‘De wedijver tussen Geertruidenberg en Raamsdonksveer heeft mij mijn gehele carrière gehinderd. Ik heb er alles aan gedaan om die twee naar elkaar te laten kijken in plaats van elkaar de rug toe te keren. De samenvoeging kwam eraan en ik dacht: dat wordt niets. Maar er is echt gewerkt aan integratie van beide plaatsen. Ze hebben zich naar elkaar toegekeerd. Op het NS-emplacement in Geertruidenberg en op de scheepswerven, in de Boterpolder en het Sandoel in Raamsdonksveer, zijn woningen gekomen die elkaar aankijken. Ik ben er trots op dat ik dat heb mogen meemaken.’

Van Onzenoort ging pas laat de politiek in. Op zijn 41e werd hij actief in de partij Actie 80. ‘En ook alleen maar omdat ik mij als hoofd van de school kwaad maakte over het feit dat het lager onderwijs altijd het sluitstuk van de begroting was voor de gemeente. Een dokter uit Geertruidenberg wilde dat ik in zijn ploeg Actie 80 stapte.

‘Ik heb het in die tijd wel geweten. Veel geruzie, niet alleen met burgemeesters, maar ook met partijen in de gemeenteraad. Daarbij vergeleken is het huidige college een fantastisch samenwerkend bestuur. We kunnen er verschillende meningen op na houden en toch goede collega’s zijn. Met de oprichting van het CDA in 1978 heb ik samen met anderen een afdeling van het CDA in Geertruidenberg opgericht. Je werkte toen vanuit een filosofie, bij Actie 80 ging het om lokale actiepunten.’

Van Onzenoort werd in het oude Geertruidenberg raadslid voor het CDA, daarna wethouder, weer raadslid en nog een keer wethouder. In het nieuwe Geertruidenberg kreeg Van Onzenoort problemen met de CDA-afdeling; hij verdween uit het gemeentehuis. Tot 2002, toen hij raadslid werd voor Keerpunt ‘74, waarvoor hij negen maanden voor de raadsverkiezingen van 2006 wethouder werd.

Van Onzenoort: ‘Leuk om te doen, maar alleen voor die korte periode. Ik wilde echt geen wethouder meer worden. Ik ben op de lijst gebleven, maar alleen als duwer. Keerpunt ’74 werd met vijf raadszetels weer de grootste partij en niemand wilde wethouder worden. Toen ze er echt helemaal niet meer uitkwamen, heb ik ja gezegd. Ik heb er geen moment spijt van gehad. In de oude gemeente Geertruidenberg draaide het vooral om de monumentale status van de oude vestingstad, om het uitbreiden van het bestaande voorzieningenniveau en een goede relatie met de Provinciale Noord-Brabantse Elektriciteitsmaatschappij, later Essent. Verder was er niet zoveel, een uitbreidinkje van zevenhonderd woningen en daar deed men dan dertig jaar over. Nu voeren we veel grote projecten uit.’

Uitdagend

Het leven van een wethouder moet in de vorige eeuw toch een oase van rust en overzichtelijkheid zijn geweest. Geen gedonder met de gemeenteraad en al helemaal niet met je eigen partij. Van Onzenoort: ‘Natuurlijk was het voor mij als wethouder in het tijdperk van het monisme veel gemakkelijker werken, maar binnen het dualistische systeem heb ik nooit problemen gehad. De laatste vier jaar zijn de leukste en de leerzaamste uit mijn bestuurlijke leven geweest. Het is nu zoveel interessanter en uitdagender. Ik probeer zoveel mogelijk als een serieuze en ijverige werker over te komen. Ik heb bij iedereen ingang en ik zal mij niet verliezen in scheldpartijen of extreme standpunten. Je moet je verplaatsen in degene met wie je spreekt. Alleen dan kun je begrijpen hoe relaties liggen. Je moet de raad met argumenten en soms met wat emotie benaderen. Emotie is de jus. De raad ontziet mij niet vanwege mijn leeftijd. Als ik hier zou zitten bij de gratie van mijn leeftijd, dan was ik morgen weg.’

Als over een paar maanden na de gemeenteraadsverkiezingen een nieuw college wordt gevormd, is Van Onzenoort dan weer van de partij? ‘Nee. Ik zal de spanning en de mensen op het gemeentehuis vreselijk missen, maar dan is het mooi geweest. Ik ga mijzelf niet belachelijk maken. Ik leef trouwens niet met de gedachte dat ik 80 ben, en net als mijn vrouw ben ik nog ambitieus genoeg om wat van het leven te maken. Maar ik kan er dan ook voor háár zijn. Het komt nu voor dat we ’s avonds naar de televisie zitten te kijken, en dat ze zegt: “Aan jou heb ik niks, want jij zegt niks”. Een vreemde vent die stil zit te wezen. En dan denk ik: ja, ze heeft gelijk. Daarom ben ik vrijdag zoveel mogelijk thuis en doen we in het weekeinde van alles. Je hebt ook nog vrienden en familie. Die contacten moet je onderhouden, want het leven houdt niet op als je de politiek verlaat. Ik ben al aan het rondkijken naar wat ik zal gaan doen. Zingen pak ik niet op. Niemand zit te wachten op een dirigent van 80 jaar.’

CV

Ad van Onzenoort werd op 29 november 1929 in Raamsdonksveer geboren. In het vroege najaar van 1970 werd hij gemeenteraadslid voor Actie 80 in de oude gemeente Geertruidenberg. Tussen 1978 en 1982 was hij raadslid voor het CDA in Geertruidenberg. Tussen 1982 en 1986 was hij voor deze partij wethouder in deze gemeente, waarna hij tussen 1986 en 1994 weer raadslid werd. Tussen 1994 en 1997 ten slotte was hij weer wethouder voor het CDA. Van 1997 tot 2002 was Van Onzenoort voorzitter van de lokale partij Keerpunt ‘74. In maart 2002 keerde hij voor die partij terug in de raad van de nieuwe gemeente Geertruidenberg. In juni 2005 nam Van Onzenoort zitting in het college, dat naast Keerpunt ‘74 bestaat uit PvdA, VVD en CDA.