Doorstroming naar Participatiewet? Zorg als gemeente voor juiste prikkel

Het zijn twee aparte werelden: die van de Wmo en die van de Participatiewet. Met elk de eigen wet- en regelgeving en financieringsstromen. Ze zouden elkaar moeten vinden. Zodat mensen met een arbeidsbeperking de juiste stimulans krijgen om door te stromen van de zorg naar een betaalde baan. Maar de praktijk laat een spanningsveld zien, constateert adviseur Reinout Evers. “En dat beperkt mensen om naar vermogen mee te doen in de maatschappij.” Wat zijn de oorzaken en aan welke oplossingen kunnen gemeenten denken?

Beschutte banen als ‘moetje’
Volgens Reinout Evers worden gemeenten op dit moment nauwelijks gemotiveerd om beschutte banen vanuit een positieve insteek te creëren. “De wettelijke verplichting op beschut werk, die sinds 1 januari van kracht is, en de banenafspraak zorgen zelfs voor negatieve prikkels. Dat blijkt ook uit onderzoek van de Inspectie SZW. Gemeenten zeggen bezwaren te hebben tegen het structurele karakter en de financiële risico’s van beschutte werkplekken. Hierdoor ontstaan banen vanuit een ‘moetje’. Het is de vraag of dit wel de plekken zijn, waar mensen écht willen werken. Stimuleert dit aanbod hen voldoende om over te stappen van de zorg naar een betaalde baan?”

Gering duurzaam karakter
Een ander punt dat de doorstroming belemmert, is de beperkte duurzaamheid van de werkplekken. “Zodra mensen de overstap maken naar betaald werk, vallen zij onder de Participatiewet, krijgen ze een arbeidsovereenkomst en gelden voor hen de wetten en regels van de reguliere arbeidsmarkt. Werkgevers zijn echter terughoudend in het geven van vaste contracten aan deze groep, want zij willen de werkgeversrisico’s niet lopen. Dit maakt het weinig aantrekkelijk voor mensen met een arbeidsbeperking om te kiezen voor een betaalde baan”, licht Reinout toe.

Zorggarantie is ongewis
“En niet alleen de duur van betaald werk is onzeker, maar ook het behoud van rechten”, vervolgt de adviseur. “Iemand die doorgroeit naar een betaalde baan en vervolgens een terugval heeft, is aangewezen op zorg. Nu hij onder de Participatiewet valt en niet langer onder de Wmo, bestaat de kans dat hij in de bijstand terechtkomt in plaats van bij de dagbesteding. Het verlaten van de ‘veilige haven’ van de Wmo betekent dus onduidelijkheid over de garantie op zorg. Dit verschilt per gemeente en maakt mensen die doorstromen naar een echte baan, afhankelijk van lokaal beleid.”

Boost aan sociaal ondernemen en detacheren
Het kan anders, weet Reinout. “Een eerste stap is om sociaal ondernemers te betrekken bij dit vraagstuk. Zij hebben de missie om passende banen te scheppen voor mensen met een afstand tot de arbeidsmarkt. Niet als ‘moetje’ vanuit de banenafspraak, maar vanuit intrinsieke motivatie en als onderdeel van hun bedrijfsconcept. Daarnaast is het belangrijk duurzame banen te realiseren, zodat mensen meer zekerheid over hun toekomst hebben en niet van baan naar baan of uitkering hoeven te hoppen. Ik zie een publiek-private detacheringsfaciliteit als een kansrijke route naar zo’n inclusieve arbeidsmarkt. Waarbij overheid en bedrijfsleven de handen ineenslaan voor de verduurzaming van het werk.”

Mens voorop
“Tot slot: laten we het hekwerk tussen de zorgwereld en die van het betaald werk doorbreken door Wmo- en W&I-budgetten verder te ontschotten. Nu nog zijn deze financieringsstromen gekoppeld aan arrangementen als dagbesteding, beschut werk en loonkostensubsidie. Ik pleit voor een doelgroep-overstijgende aanpak waarin de mens en zijn ontwikkeling centraal staan. Zo is er ruimte voor maatwerk en krijgen mensen de mogelijkheid zich te ontwikkelen, maar ook terug te vallen als activiteiten niet haalbaar zijn.”

Zelf aan de slag?
Wil je als gemeente ook voor de juiste prikkel naar betaald werk zorgen? En op die manier mensen echt laten participeren in de samenleving? KplusV draagt er graag aan bij. Bijvoorbeeld door sociaal ondernemerschap te stimuleren of een publiek-private detacheringsfaciliteit op te zetten. Wissel er eens over van gedachten met onze adviseurs Reinout Evers, Jenny den Hertog of Geert van Dijk.