Inspreker: griffie Rotterdam belemmert mij actief

Inspreken tijdens een raadsvergadering is een recht, maar in Rotterdam lijkt het meer op een gunst en dat moet stoppen. Dat vindt lobbyist Dianthus Panacho die meermaals per week probeert in te spreken in commissievergaderingen over integriteitszaken, maar daar niet altijd in slaagt. Hij ervaart dat als ‘actieve belemmering’, maar volgens de griffie is dat niet het geval.

Wettelijke basis
Onlangs sprak Panacho in tijdens de Commissie Veiligheid en Bestuur over het inspreekrecht. Hij wilde graag weten hoe de gemeenteraad en de griffie met dit recht omgaan. ‘Ik ben op zoek naar de uitleg van de wettelijke basis, het faciliteren, het gebruikmaken van interne Whatsapp-groepen vooraf om insprekers actief te kunnen belemmeren zonder de groepen openbaar te maken. Dat is een inperking van inspreekrecht en leidt tot de mogelijkheid van censuur en dat kan ertoe leiden dat oneigenlijke handelingen blijven plaatsvinden en het daglicht niet zien.’ Tijdspaden die gehanteerd worden hoeven niet in overeenstemming te zijn met de belangen van een inspreker of het aan het daglicht brengen van misstanden, merkt Panacho daarna op. ‘Daarmee faciliteert u feitelijk het voort laten bestaan en het beschadigen van onder andere uw eigen ambtenaren.’

Antwoord op vragen
Tot zijn stomme verbazing moest Panacho de dag ervoor constateren dat het inspreken hem niet werd toegestaan in de Commissie ZOCS. ‘En niet om de juiste redenen.’ Het gaat hem erom dat hij al twee jaar geleden tijdens het inspreken een vraag heeft gesteld aan wethouder Judith Bokhove (GroenLinks) over een hersteltraject van een ouder en kind ‘voor een van uw ambtenaren’. 'Ik heb geconstateerd dat die vraag of niet is doorgeleid door de raad naar het college of wel, maar er geen reactie is gekomen van de wethouder. Wat doet u met al mijn vragen van afgelopen jaren?’ Andere vragen van Panacho zijn volgens hem ook niet beantwoord. ‘Ik zie graag dat ieder onderdeel van het gemeentebestuur zelf zijn verantwoordelijkheid neemt. Dat verwacht ik nu van de gemeenteraad. Niet van de griffie, maar van de raadsleden en van de voorzitter van de gemeenteraad.’

Geen recht op antwoord
Nadat Joost Eerdmans, fractievoorzitter van Leefbaar Rotterdam, heeft gevraagd wat nu het antwoord aan de heer Panacho is, zegt commissievoorzitter Benvenido van Schaick dat Panacho vragen kan stellen aan commissieleden en zij hem daarna nadere vragen kunnen stellen en het verder aan de commissieleden is wat zij daar verder mee doen. Daarna neemt burgemeester Aboutaleb het woord en stelt dat portefeuillehouders het debat aangaan met raadsleden. ‘Een inspreker kan gebruikmaken van het spreekrecht, maar het is aan de raadsleden om het debat met de wethouder aan te gaan. Vragen die worden gesteld in commissievergadering zijn bestemd voor commissieleden. Raadsleden kunnen die dan overnemen en aan de wethouder stellen. Een inspreker kan zich ook per brief of mail tot het college wenden. Het is nog nooit voorgekomen en het komt nooit voor dat vragen van insprekers door portefeuillehouders in de commissie worden beantwoord.’

'Burgemeester zat ernaast'
Later die dag spreekt Panacho opnieuw in. Nu bij de Commissie Majeure Projecten, Organisatie en Financiën, waar het beleidsplan ambtelijke integriteit 2021-2025 wordt besproken. Panacho maakt van het moment gebruik om te reageren op de eerdere woorden van Aboutaleb. ‘Nee, ik spreek niet in bij de commissie, ik spreek in bij een bestuursorgaan. Dat is verplicht om antwoord te geven en de vragen door te geleiden naar het juiste orgaan. De burgemeester zat er dus volledig naast. Ik zou dus graag antwoord willen krijgen op al mijn vragen, ook op de vragen die ik vanmiddag heb gesteld. U, raad, bent het hoogste bestuursorgaan van de gemeente. U kunt niet wegduiken door uw taken te veronachtzamen, weg te kijken of niet te antwoorden. Wanneer u niet antwoordt, bent u in overtreding en wanneer u niet antwoord en dat niet motiveert bent u laakbaar met uw handelingen en dan getuigt het bijna van een bewust ambtsmisdrijf.’

'Directieleden volgen klokkenluiders'
Daarna spreekt hij in over klokkenluiders binnen de Rotterdamse ambtelijke organisatie die op social media (LinkedIn) worden gevolgd door directieleden, teamleiders en afdelingshoofden. ‘Ik vind dat onethisch, maar mijn oproep aan u en het college is om hen ervan te verwittigen dat het volgen van klokkenluiders een zeer intimiderende werking kan hebben op medewerkers die zaken aanhangig hebben gemaakt binnen dit stadsbestuur die nu onderwerp zijn van onderzoek van de rekenkamer, en als het een ambtsmisdrijf gaat betreffen of strafbare feiten, bij de Rijksrecherche. Ik heb het zelf ook meegemaakt toen ik melding deed van een ambtsmisdrijf van een wethouder. Toen werd ik actief gevolgd door medewerkers, actief binnen het college. Laat dus een oekaze in de organisatie rondgaan dat dit niet kan en mag en er tegen zal worden opgetreden, mocht het toch plaatsvinden.’

Inspreekrecht 'actief gesaboteerd'
Vervolgens zegt Panacho dat zijn inspreekrecht al maanden actief wordt gesaboteerd vanuit de griffie, het college en de voorzitter van de raad. ‘Ik kan niet anders dan op deze manier deze zaken aanhangig maken.’ Navraag bij de raadsgriffier Isabelle Broeders leert dat Panacho die aantijging meermalen per week uit. Zij ontkent dat de griffie Panacho actief belemmert om in te spreken. De griffie moet volgens Panacho in dit kader enkel en alleen doen wat zij moet doen: de aanvragen registreren, faciliteren en de inspreker accommoderen. Maar de Rotterdamse griffie zou ook de inhoud willen weten van het verhaal van de inspreker. Broeders legt uit dat in het kader van het faciliteren van de raadscommissies het soms nodig is om nadere duiding te vragen, ‘zodat wij weten bij welk onderwerp op de agenda de inspreker gepland dient te worden, bij welke commissie, of dat het een onderwerp vreemd aan de orde van de dag is’. ‘Dat doen wij bij alle insprekers, waarbij het niet geheel duidelijk is over welk onderwerp zij wensen in te spreken.’

Motivatie
Volgens Broeders worden er geen eisen gesteld aan inspreker en hoeven zij niet (uitgebreid) te motiveren waarom zij willen inspreken. ‘Wij vragen geen motivatie. Slechts een duiding.’ Toch staat in een recente mail van de griffie aan Panacho wel degelijk dat de door hem op verzoek van de griffie gegeven informatie over het doel van zijn inspreken ‘niet specifiek genoeg’ is. Panacho schreef dat hij ging inspreken over ‘het aansturen en financieren van de Jeugdzorg door de gemeente Rotterdam en de zeer nadelige consequenties wanneer bestuurlijk falen en het melden daarvan niet worden opgepakt’. De griffie schrijft: ‘Ik heb u gevraagd of u een uitgebreidere motivatie naar de griffie wilt sturen met betrekking tot het onderwerp waarover u nu wenst in te spreken. Dan kunnen de voorzitter en de commissiegriffier de commissie hierover adviseren: ofwel opnieuw een inspreekmoment over een onderwerp vreemd aan de orde of toch in april bij bespreking jeugdzorg. Tot op heden heb ik geen informatie van u ontvangen.’

'Bewust traineren'
Volgens Panacho heeft deze reactie van de griffie ‘blijkbaar enkel en alleen ten doel het inspreekrecht voortdurend actief te blijven blokkeren’. ‘Het onderwerp en een duiding zijn voldoende en dat is ook meegezonden met de aanmelding voor het inspreekrecht. De gemeenteraad noch de griffie kan verdere eisen stellen bij de aanmelding van het inspreekrecht. Daartoe is de aanmelder niet verplicht. Het hiermee wederom verlangen van extra duiding is het bewust traineren van het recht tot inspreken in de gemeenteraad.’ Panacho beklaagt zich ook over het feit dat de griffie hem steeds wijst op ‘de afspraak’ alleen per mail contact te hebben. ‘Ik heb geen enkele afspraak met wie dan ook gemaakt hierover.’ Ook wijst hij erop dat hij zelf meermaals door de griffie is gebeld en geappt. Broeders zegt per mail dat er bij de griffie ook geen afspraken bekend zijn, net zo min als Whatsapp-groepen met daarin leden van het gemeentebestuur, waarin wordt gesproken over aanmeldingen van insprekers, zoals Panacho beweert.

Actualiseren inspreekrecht
Tot slot heeft Panacho de griffie onlangs verzocht om de klachtenprocedure en de beroeps- en bezwaargang te overleggen, maar volgens hem is dat nog niet gebeurd. Broeders laat weten dat het commissiebesluit om een inspreekverzoek niet te honoreren een besluit is in de zin van artikel 1:3 lid 1 Algemene wet bestuursrecht. ‘Het staat om die reden open voor bezwaar, beroep en hoger beroep. Een eventueel ingediend bezwaarschrift moet door dezelfde commissie worden afgedaan.’ Panacho wees de raadsleden op de inspreekmores van de gemeente Den Haag, waar de stad een partnership mee heeft. ‘Je kunt daar inspreken in commissies, maar ook in de raadsvergadering.’ Hij is met de partij Nida bezig om een voorstel te maken om het inspreekrecht te actualiseren en dat in te brengen in de gemeenteraad. ‘Je hebt het inspreekrecht, maar in Rotterdam is het een gunst en dan is censuur mogelijk: het tegenhouden van onwelgevallige berichten, een instrument om je de mond te snoeren.’

Eigen verordening meest bindend
Gemeenten zijn geheel vrij om eigen arrangementen te treffen over het inspreekrecht, al dan niet in reglementen van orde, laat de Groningse emeritus hoogleraar Douwe Jan Elzinga weten. ‘Specifieke wettelijke regels hiervoor bestaan niet.’ Volgens de Leidse hoogleraar decentrale overheden en bekleder van de Thorbecke-leerstoel Geerten Boogaard is elke gemeenteraad uiteraard gebonden aan de eigen inspraakverordening. ‘De eigen regelgeving is de meest bindende norm.’ Volgens de Gemeentewet moet elke raad een dergelijke verordening vaststellen. ‘Er moet een mogelijkheid van serieuze inspraak zijn. Dat mag de raad zelf bepalen. Als de raad die mogelijkheid zou blocken, is dat in strijd met de Gemeentewet. Maar de wijze waarop is een autonome bevoegdheid voor de raad. Je kunt de eigen verordening erbij pakken en kijken wat daarvoor is geregeld.’

Petitierecht
Dat er buitengrenzen zijn vindt Boogaard realistisch. ‘Ik zie geen bezwaren voor verplichte motivatie, er zijn veel mensen met teveel tijd. De wijsheid van de griffie is dan om ermee te schipperen.’ Boogaard wijst verder op het petitierecht in de Grondwet, dat zegt dat je altijd het recht hebt om schriftelijk een vraag of klacht in te dienen bij de overheid. Dat moet dan worden aangenomen. ‘Elke burger kan zich met zijn grieven wenden tot het gezag. In het petitierecht zou je het recht op antwoord kunnen opnemen. Dat kost een hoop geld, want een dwaas kan meer vragen dan een ambtenarenapparaat kan beantwoorden. Je moet daar wel controle op uitoefenen.’ Een juridische plicht voor het doorzenden van de vragen voor raadsleden kent Boogaard niet. ‘Ik denk dat ik weet waar die doorzendplicht vandaan komt, maar dat geldt niet hiervoor. Stel dat een burger een opdracht geeft aan een raadslid en die daar verplicht iets mee moet doen. Dan gaat iedereen, ook viruswappies, de hele dag raadsleden rond commanderen. Als je er niet zelf doorheen komt, moet je proberen een oppositiepartij voor je vraag te porren. Een raadslid heeft bevoegdheden. Die gaan over hun eigen agenda.’

Ongelijke behandeling 'bewijzen'
Er moet volgens Boogaard ruimte zijn om de raadsagenda te bewaken. ‘De raad kan ervoor kiezen enkel in commissies te laten inspreken, maar kan ook kiezen voor inspreken in de raadsvergadering. Dat verschilt per gemeenteraad.’ Hij wijst erop dat een actieve inspreker ook zelf in de raad kan gaan zitten. Hij vindt de redenering van Panacho creatief, maar er is dus geen plicht tot doorzenden. ‘Het gaat pas mis als het bestuur zich verschanst tegen elke vorm van inspraak en dat afknijpt over de hele linie.’ Panacho zou er een zaak van kunnen maken als hij meent dat hij zonder rechtvaardiging en om persoonlijke redenen eruit wordt gepikt. ‘Iedereen in Nederland moet in gelijke gevallen gelijk worden behandeld. Dat geldt ook voor insprekers. Als hij kan aantonen dat zijn geval onterecht anders wordt behandeld dan andere gevallen, dan kan je naar de rechter stappen. Je moet dat dan wel bewijzen. En die lat ligt hoog.’