Illusieverkoper redt plannen

Voorzien van een polaroid brilletje volgt de bezoeker op een supergroot scherm het tracé voor de nieuwe tramverbinding tussen het station in Groningen en de Zernikecampus van de universiteit. Eerst zweven we hoog boven de stad met zicht op het station, de binnenstad met de Martinitoren en verder noordwaarts de campus. Dan duiken we naar beneden, belanden op straatniveau en zien een tram rijden langs de huizen aan de Oostersingel. Het is een dubbel spoor. Daar komt de tram uit de tegenovergestelde richting aan. ‘En hier ziet u het effect van een enkel spoor’, klinkt het, en met een klik van de muis ligt er een enkelbaans tramspoor.

De driedimensionale weergave van het tracé is een uiterst geavanceerde techniek. De kijker ondergaat het plan alsof het al is aangelegd. Losse onderdelen en details als bochten of hekjes zijn inzichtelijk te maken, sterker nog, hele gebouwen kunnen worden verplaatst. Een computer stuurt beelden die voor het linkeroog zijn bestemd naar een beamer, terwijl een tweede beamer het rechteroog van beeld voorziet. De grote kracht van dergelijke driedimensionale communicatietechnieken is dat de burger zich een beeld kan vormen van de werkelijkheid. En de beleidsmedewerker verkeer ziet beter dan op een kaart dat een dubbelspoor een fietspad vrijwel onmogelijk maakt.

Illusion manager staat op het visitekaartje van Frans van Hoesel van de het Centre for High Performance Computing and Visualisation aan de Groningse Universiteit. Van Hoesel grossiert in virtuele animaties, zoals de trambaan in de stad Groningen. Zijn techniek wordt bijvoorbeeld ook gebruikt om een indruk te krijgen van de slagschaduw en andere ruimtelijke aspecten van een te bouwen windmolenpark. Gebruikers van een nieuw hightech gebouw kunnen de hoogte van een transparante luchtbrug voelen omdat ze de illusie krijgen er werkelijk op te staan. Architecten passen desgewenst de vorm van de hekjes of de kleur van de trap aan.

Van Hoesel is een graag geziene gast op informatieavonden voor gemeenteraadsleden of op inspraakavonden. ‘Vorige week belde de wethouder me nog uit bed of ik niet subiet een presentatie kon verzorgen’, vertelt hij. Bij de NAM zijn ze ook blij met de Groningse illusiemanager. Want Van Hoesel geeft omwonenden een reële indruk van de ruimtelijke impact van de boortoren die gedurende zes weken de ondergrond in de achtertuin van menige noorderling verkent op de aanwezigheid van aardgas. ‘Bewoners schrikken zich soms een hoedje en klagen des te harder’, weet Van Hoesel uit ervaring. ‘Toch is de NAM tevreden want de betrokkenen klagen vooral ook eerder. De NAM kan dus eerder ingrijpen en regelingen treffen of aanpassingen plegen.’ En zo veel geld besparen, want de kosten van een boorproject lopen in de tonnen.

Verkoopmiddel

De kracht van de 3D-technieken wordt meer en meer erkend in de planvorming en besluitvorming. Van Hoesel sprak medio juni op een seminar over communicatie met behulp van 3D-technieken. De bijeenkomst werd georganiseerd door Communicatie Instituut Ruimtelijke Ontwikkeling Nederland (Ciron), een instituut dat is gelieerd aan vastgoedcommunicatiebureau Dietz in Utrecht. ‘Je ziet 3D-technieken steeds meer in de vastgoedwereld opduiken als handig verkoopmiddel van kavels, huizen tot en met het interieur toe’, zegt Michiel Linskens van Ciron.

Linskens ziet een trend dat de 3-D-technieken worden gebruikt in het totale proces van ruimtelijke ordening. ‘Te beginnen met de allereerste houtskoolschetsen van de stedenbouwkundige en architect, waarbij beleidsambtenaren van verschillende diensten een indruk krijgen. Vervolgens kunnen bestuurders er hun zegje over doen en kunnen marktpartijen als projectontwikkelaars en corporaties hun wensen inbrengen. De plannen kunnen vaak vrij eenvoudig worden aangepast, waarna weer een nieuw beeld tevoorschijn komt. En tijdens inspraaksessies kunnen bewoners ermee uit de voeten, waardoor het draagvlak en besluitvormingsproces verbetert’, aldus Linskens.

Een presentatie van Bureau 3D Capacity in de gemeente Cuyk maakte dat laatste duidelijk. ‘Een winkelier hield al anderhalf jaar de nieuwbouw van een appartementencomplex tegen omdat hij vreesde dat zijn winkel niet meer zichtbaar was’, vertelt Caspar Nuijten. In opdracht van de gemeente maakte Nuijten een virtuele maquette, waarmee voor iedereen in één oogopslag duidelijk werd dat ’s mans winkel vanuit alle hoeken en gaten zichtbaar bleef. ‘Voor de zekerheid hebben ze de balkons van de appartementen wat ingekort, maar het besluitvormingsproces is dankzij de virtuele maquette vlotgetrokken’, aldus Nuijten.

Ook Nuijten laat in hoog tempo een reeks van projecten de revue passeren. Uitbreidingsplannen van de gemeenten Bergen op Zoom en Amersfoort, zes verschillende architecten die in een presentatie erachter komen dat ze hun baksteenkleur op elkaar moeten afstemmen en dat de kwaliteit van de openbare ruimte kan worden verbeterd. De trend gaat in de richting van realtime-afbeeldingen waarbij niet alleen de effecten van een nieuw gebouw in de volle zomer worden getoond, maar de contouren en lichteffecten van het gebouw ook in de winter tevoorschijn worden getoverd.

Internet

En het blijft niet bij eenmalig gebruik, betoogt Nuijten. ‘Is de planontwikkeling afgerond dan kunnen uit de programma’s artist’s impressions worden getrokken die hun nut bewijzen bij de verkoop van de appartementen.’ De toekomstige bewoner kan ook in de woning kruipen. Hij kan zich een beeld vormen van zijn uitzicht en besluiten of hij een bod doet op de woning op de zesde verdieping of opteert voor de tweede etage.

Ook andere bedrijven, zoals Via Drupsteen voorzien in deze faciliteiten. Dit bedrijf meldt eveneens dat menigmaal een stroef besluitvormingsproces is vlot getrokken met de presentaties. Mensen blijken vooraf, op grond van tekeningen of verhalen vaak een overdreven beeld van de voorgenomen plannen te hebben. Kennelijk wordt een plan in het hoofd vaak zwaar aangezet. De presentatie haalt vaak direct de kou uit de lucht, aldus Dirk Scheffer van Via Drupsteen. In de toekomst zullen deze presentaties ook meer via het internet worden aangeboden, zodat kavels en woningen in toenemende mate ‘vanaf het scherm’ worden gekocht met een mailtje naar de makelaar.

Luchtfoto’s, bolfoto’s (die draaibewegingen van 360 graden mogelijk maken) en GIS-data vormen het hart van de zware grafische kaarten in de computermodellen. Desgewenst kan er geluid bij om een indruk te krijgen van de brom van een snelweg of het kedekedeng van een spoorlijn en de dempende impact van een geluidsscherm. De kosten van dergelijke 3D-animaties vallen mee, zeker als het gaat om grootschalige uitbreidingsprojecten of infrastructurele plannen. De virtuele wereld van illusiemanager Van Hoesel uit Groningen is voor enkele tienduizenden euro’s te verkrijgen, de virtuele maquette en andere 3D-animaties van kleinere projecten op een tweedimensionaal scherm kosten minder dan tienduizend euro. Nuijten van 3D Capacity: ‘Een slecht plan blijft natuurlijk een slecht plan en dat blijkt dan pijnlijk duidelijk. We poetsen er niets aan op en gaan er niet aan manipuleren. Maar achteraf, na bijvoorbeeld kritiek van bewoners of deskundige is menig plan verbeterd.’

Dit is het derde deel van een serie over manieren van overheidsorganisaties om burgers beter te bereiken en te begrijpen. Eerdere delen stonden in BB 24 en BB 28/29. Kent u pogingen om de kloof tussen theorie en praktijk te overbruggen? Tips gaarne naar bbeindredactie@kluwer.nl