'Monitoren hoe steunmaatregelen vallen'

Normaal gesproken komen de colleges van de vier grootste steden, de G4, op Prinsjesdag samen in het Mauritshuis, waar zij dan de troonrede bekijken en reacties geven op de Miljoenennota. Ook dit jaar is het wegens planningsproblemen na corona helaas niet van de grond gekomen. Daarom tekenen we via een belrondje de reacties van een aantal G4-wethouders op.

Wethouder Maarten Struijvenberg (Rotterdam, Leefbaar Rotterdam, financiën (wnd.), jeugdzorg):

‘Ik vond de troonrede een open verhaal. Het was qua sfeer en toonzetting goed. Het refereerde aan zaken die veel mensen bezig houden, zoals de toeslagenaffaire en het vertrouwen in de overheid. Het is goed om dat te erkennen en te benoemen, want er is heel veel aan de hand. De volgende vraag is dan: wat ga je doen? Ook daar is wat over gezegd. Het is goed dat er een fors pakket aan steunmaatregelen is aangekondigd. Het is nu kijken hoe dat uitpakt voor bewoners en ondernemers in Rotterdam. De overheid kan niet alles oplossen. Dat is een helder signaal. Ik zit met twee collega’s, wethouders Enes Yigit (Armoedebestrijding) en Tim Versnel (Werk en Inkomen), in een bestuurlijk team dat de uitwerking gaat monitoren. We zullen het in samenwerking met het rijk moeten doen en er als gemeente goed op kunnen aansluiten. Verder is de duurzaamheidsopgave in onze haven heel belangrijk. Daar zullen wel enkele slagen moeten maken, willen we dat verbeteren met elkaar. Het gaat hier ook om de koppeling tussen de stikstofopgave en de noodzaak van een vergunning. Verduurzaming gaat ook niet zonder. Tot slot ben ik positief over het energieplafond. Het is nu zien hoe dat in Rotterdam terechtkomt. Hoe wordt het pakket ingezet en verdeeld en hoe valt het neer bij bijvoorbeeld verenigingen? Dat is een opgave voor het hele land. Dit gaat de gemeente ver te boven, dus het is logisch dat het kabinet dat aanpakt. Wel moeten wij kijken hoe dit wordt verdeeld en wat dat betekent. Daar moeten we het gesprek over blijven voeren. We houden hier een vinger aan de pols, geven ontwikkelingen door en zullen gezamenlijk oplossingen moeten bedenken.’

Wethouder Hilbert Bredemeijer (Den Haag, CDA, onderwijs, sport, jeugd):

‘De troonrede vond ik een mooi verbindend verhaal. Er werd stilgestaan bij de zorgen in de samenleving en bij de verharding, wat mij en iedereen zorgen baart in het openbaar bestuur. Het is goed dat dit wordt geadresseerd. Daarbij zijn er heel stevige keuzes gemaakt en die zijn hoognodig. De grootste vraag is echter niet beantwoord: duidelijkheid voor gemeenten hoe zij hun begroting rond moeten krijgen. De avond voor Prinsjesdag dineerden we traditiegetrouw met de G4 en een smaldeel van het kabinet. Daarbij waren Rutte, De Jonge en Van Gennip aanwezig. Ook daar was dit de belangrijkste boodschap. Het “ravijn” (2026, wanneer er een nieuwe financieringssystematiek voor gemeenten moet komen, waar in september duidelijkheid over zou komen, WB) is iets waar we alle vier in de onderhandelingen mee te maken hebben gehad. Dat hangt als een zwaard van Damocles boven ons hoofd, waardoor we de meerjarige begroting niet sluitend kunnen krijgen. We willen duidelijkheid: hoe gaat het eruitzien en wanneer gaat het in? De steunmaatregelen en het energieplafond zijn fantastisch. In onze gemeenten komt een derde van de huishoudens in financiële problemen, in een armoedesituatie. Dat is dramatisch, dus dit is zeer welkom. Van investeren in kansengelijkheid word ik als wethouder jeugd ook blij. Met kabinetsleden en G4-collega’s hebben we over de kwaliteit van het onderwijs om tafel gezeten. Het Nationaal Programma Onderwijs (NPO) is opgezet en lerarensalarissen zijn omhooggegaan. Ook zijn enkele structurele zaken verbeterd. Maar het gaat vaak om incidenteel geld en dat is niet altijd de oplossing, want er is een structureel probleem. Met een hogere basisbeurs en kindgebonden budget gebeurt er wel iets voor de jeugd. De basis ligt immers bij de start van het leven. Voor jeugdhulp is dat nog niet voldoende. We hebben die taken erbij gekregen met niet passende budgetten. Tegelijk ligt er de opgave om de instroom te beperken. Een kind dat echt hulp nodig heeft, moet dat krijgen. Die financiering is nu by far niet voldoende. Mijn grootste zorgen liggen dus bij de jeugd. Ook wat betreft armoede moeten we daar een handje helpen. Alle problemen in gezinnen komen ook mee naar school. Daar ben ik heel huiverig voor. We moeten er zijn voor die kinderen met onze aanpak vanuit de gemeente, maar ook vanuit het rijk. In de troonrede kwamen de onderkant en de middeninkomens aan bod. Mijn zorgen liggen vooral bij de middeninkomens die vaak overal net buiten vallen. Door die ook te noemen en met de maatregel van een energieplafond ligt die middengroep nu wel helderder op het netvlies.’

Wethouder Susanne Schilderman (Utrecht, D66, financiën):

'We moeten nu kunnen inspelen op zowel ontwikkelingen die onze inwoners op dit moment raken, als ontwikkelingen die op lange termijn veel impact hebben. Mensen moeten kunnen rondkomen, maar ook andere structurele investeringen, zoals aanpakken van de woningnood en de energie- en klimaatcrisis zijn hard nodig. Vanaf 2026 is er echter onzekerheid over onze inkomsten vanuit het rijk, wat onze mogelijkheden om de noodzakelijke investeringen te doen beperkt. Utrecht presenteerde vorige week een sluitende begroting voor 2023, maar na 2026 verwachten we flinke financiële uitdagingen. Zoals ook te zien in deze Miljoenennota geeft het rijk tot en met 2025 incidenteel extra middelen. Maar vanaf 2026 zijn de bijdragen van het rijk niet zeker met alle gevolgen van dien voor de stad en vooral voor onze inwoners. Het is noodzakelijk dat het rijk snel duidelijkheid geeft over de inkomsten voor gemeenten vanaf 2026 en het invoeren en ontwikkelen van het lokale belastinggebied. Dit is nodig om nu te kunnen inspelen op de uitdagingen waar we voor komen te staan en daarmee ook bij te dragen aan onze gezamenlijke opgaven met het rijk en provincie.'

Wethouder Linda Voortman (Utrecht, GroenLinks, werk en inkomen):

'Een groeiend aantal Utrechters kan nauwelijks nog rondkomen, de energierekening en de boodschappen worden steeds onbetaalbaarder. We maken ons daar in Utrecht enorme zorgen over. Goed en heel noodzakelijk dat het kabinet komt met een breed pakket aan koopkrachtmaatregelen voor 2023. Juist door de economische positie van mensen aan de basis (verhoging minimumloon) te verbeteren, kan het kabinet zorgen voor een structurele verlichting aan de voorkant in plaats van alleen reparatie aan de achterkant. Dit is een mooie eerste stap. We gaan nu eerst goed kijken naar hoe de kabinetsplannen zijn uitwerking krijgen. Mijn zorg zit er ook in dat Utrechters dit jaar al door het ijs zakken. Daarom helpen we onze inwoners nú, bijvoorbeeld met het uitbreiden van bijzondere bijstand om de energierekening te compenseren en het ontwikkelen van kledingpassen voor kinderen in gezinnen met een kwetsbare positie. Ook zetten we "fixteams" in die direct energiebesparende maatregelen bij de mensen thuis nemen. Ondertussen zorgen we dat onze bestaande regelingen toegankelijk en bekend zijn onder Utrechters.'

Korte reacties van Lot van Hooijdonk (Utrecht, GroenLinks, energie) en Dennis de Vries (Utrecht, PvdA, wonen):

Van Hooijdonk: 'Het kabinet heeft de laatste weken en dagen nog flinke stappen gezet om de grootste nood die wordt veroorzaakt door de energiecrisis te lenigen. Voorlopig zijn we echter nog niet van de hoge energieprijzen af. Ik ga er dan ook vanuit dat dit nog maar de eerste stappen zijn en dat we nu, gemeenten en rijk samen, meer structureel gaan werken aan een aanpak die grote koopkrachtproblemen voorkomt, maar vooral ook leidt tot structureel minder energieverbruik in Nederland.'

De Vries: 'Het is goed dat het kabinet inzet op betaalbaar wonen. We zien ook in Utrecht dat regie vanuit de overheid hard nodig is om ervoor te zorgen dat ook mensen met een laag- of middeninkomen in de stad kunnen wonen. We werken hier de komende tijd graag met het rijk aan verder om de kansen van woningzoekenden te vergroten.'

Het college van Amsterdam had vandaag geen reactie op de troonrede en de rijksbegroting.