Lokalo’s opnieuw grote verkiezingswinnaar

Lokale partijen zijn opnieuw de grote winnaar van de gemeenteraadsverkiezingen met 36 procent van de stemmen. In 2018 behaalden zij nog 29 procent. Zij werden onder meer de grootste in Den Haag en Rotterdam. De opkomst stokte bij 50,3 procent en was daarmee historisch laag.In 2018 was de opkomst nog 54,1 procent. Die lage opkomst lijkt voordelig uit te pakken voor het CDA en nadelig voor de SP.

Lokale partijen

Lokale partijen zijn wederom veruit de grootste geworden bij de gemeenteraadsverkiezingen. Na het tellen van 98,5 procent van de stemmen komen de lokalo’s uit op 36,4 procent van de stemmen, laat de voorlopige uitslag van de Verkiezingsdienst van het ANP zien. Omgerekend zijn dat al 3398 van de in totaal 8237 raadszetels die nu zijn te verdelen over 333 gemeenten. In 2018 waren de lokalen ook de grote winnaars, met een derde van de stemmen. In driekwart van de gemeenten regeerde de afgelopen tijd een partij die niet op landelijk niveau meedoet. Al bijna twee decennia groeit het percentage stemmers op lokale partijen. Ook in grote steden als Rotterdam (Leefbaar) en Den Haag (Groep De Mos) won een lokale partij. De Senioren Partij Maastricht nam in de Limburgse hoofdstad Maastricht de koppositie over van het CDA.

VVD en CDA blijven grootste

Waar lokale partijen de grote winnaar zijn, blijven VVD en CDA de grootste landelijke partijen in de Nederlandse gemeenteraden. Beide partijen verliezen wel. In 2018 kregen ze allebei ruim 13 procent van de stemmers achter zich, deze keer koos ongeveer 11,5 procent van de stemmers voor de VVD en 11,2 procent voor het CDA, aldus de voorlopige uitslagen van de Verkiezingsdienst van het ANP. VVD-leider Mark Rutte durfde al vroeg op de avond te voorspellen dat zijn partij de grootste landelijke partij was in de Nederlandse gemeenteraden. Procentueel staat de VVD er inderdaad beter voor dan het CDA, maar de christendemocraten bezetten straks wel meer zetels. Dit heeft te maken met het aantal stemmen dat voor een gemeenteraadszetel nodig is: dit verschilt sterk per gemeente.

Lage opkomst

Een van de redenen dat de klap voor het CDA lijkt mee te vallen, is mogelijk dat de opkomst historisch laag is. Nadat van 327 gemeenten de stemmen zijn geteld, dat is na het tellen van 98,5 procent, blijkt dat 50,3 procent van de kiesgerechtigden naar de stembus is gekomen. Dat blijkt uit gegevens van de ANP Verkiezingsdienst. In 2018, bij de vorige gemeenteraadsverkiezingen, ging 54,1 procent stemmen. In Rotterdam gingen relatief de minste mensen naar de stembus: 38,9 procent van de mensen die hun stem mochten uitbrengen. Ook in Roosendaal (Noord-Brabant), Almere en Tilburg ging minder dan 40 procent naar de stembus. Op Schiermonnikoog brachten relatief de meeste mensen hun stem uit: 80,2 procent. Rozendaal (80,0), Staphorst (75,4) en Urk (75,2) volgen. In Lelystad, Waddinxveen en Brunssum bleven in vergelijking met 2018 de meeste mensen weg. In Lelystad daalde de opkomst van 51 procent in 2018 naar 41 procent nu. In 28 gemeenten brachten meer mensen hun stem uit dan vier jaar geleden. In 294 gemeenten daalde de opkomst juist. 

Onderzoek

Minister Hanke Bruins Slot van BZK kondigde een onderzoek aan naar deze laagste opkomst bij gemeenteraadsverkiezingen ooit. Ook Amsterdam gaat onderzoek doen naar de oorzaak van de lage opkomst, zegt burgemeester Femke Halsema. Ze noemt de lage opkomst ‘zorgelijk’. ‘We hebben meer duidelijkheid nodig over de achterliggende redenen waarom mensen niet zijn gaan stemmen, zodat de gemeente de opkomst in de toekomst beter kan bevorderen’, aldus Halsema. ‘We laten daarom op korte termijn een onafhankelijk onderzoek uitvoeren.’ De opkomst in de hoofdstad ligt volgens de voorlopige uitslag op 46 procent. In 2018 was dat 52,2 procent.

Verlies SP

De meeste landelijke partijen blijven verder redelijk stabiel. De andere partijen in de landelijke coalitie, D66 en ChristenUnie, leverden allebei wat minder stemmen in dan VVD en CDA. Een kleine winst tekent zich af voor de PvdA (vooral in Amsterdam, waar het de grootste partij lijkt te worden), de Partij voor de Dieren, FVD, SGP, BIJ1, Volt, JA21 en Belang van Nederland van Wybren Haga. Verlies is in zicht voor de PVV, GroenLinks, ChristenUnie, 50PLUS. DENK blijft gelijk. De lage opkomst lijkt vooral de SP te nekken. Partijleider Lilian Marijnissen zei zich zorgen te maken over de lage opkomst. De partij had ook te maken met een interne ruzie met de jongerenbeweging. In Oss, bakermat van de partij, is ze niet meer de grootste. (Redactie/ANP)