Hanke Bruins Slot is ‘harde werker met dossierkennis’

Het moederdepartement voor gemeenten, provincies en waterschappen krijgt een nieuwe minister. Hanke Bruins Slot (CDA), nu gedeputeerde in Utrecht, zwaait vanaf komende week de scepter over Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties. Wie is zij en wat kunnen de decentrale overheden van haar verwachten? En: wat verwachten de decentrale overheden van haar?

Wegwijs

Bruins Slot (44 jaar) is beslist geen onbekende in Den Haag en ook niet helemaal onbekend bij en met Binnenlandse Zaken. Van 17 juni 2010 tot 5 juni 2019 was ze als Kamerlid woordvoerder op defensie, sport en medisch-ethische vraagstukken. Ruim 2,5 jaar geleden maakte ze de overstap naar de provincie, waar ze als gedeputeerde in Utrecht aan de slag ging. 'Ik bleef verweesd achter’, grapt haar voormalige kamergenoot René Peters (CDA). De ervaren wethouder uit Oss kwam in 2017 als groentje de Kamer in. Bruins Slots heeft hem wegwijs gemaakt. ‘Hoe werkt het inschrijven van een procedurele vergadering bijvoorbeeld. Op een kalme, vriendelijke manier legde ze dat uit. Ook over inhoudelijke zaken spraken we met elkaar. Geduldig en duidelijk vertelde ze wat haar overwegingen zouden zijn om tot een bepaald standpunt te komen, maar zei daar altijd bij dat het aan mij was om mijn eigen oordeel te vormen. Ik heb veel aan haar gehad.’

 

‘Bekwaam gedeputeerde’

Bruins Slot, geboren in Apeldoorn, heeft na haar studies bestuur en management en staats- en bestuursrecht vanaf 2001 als senior beleidsmedewerker bij het ministerie van BZK gewerkt. Vanaf augustus 2007 tot 2010 was ze beroepsmilitair en heeft onder meer in Afghanistan gediend. Na negen jaar Kamerlidmaatschap werd ze gedeputeerde met onder meer bestuur in haar portefeuille, naast natuur, landbouw en bodem en water. ‘Ze is een bewezen bekwaam gedeputeerde. Op het provinciehuis waren ze bang dat ze zou worden gescout voor het nieuwe kabinet. Dat is dus ook gebeurd. Ze zal daar zeer op haar plek zijn’, verwacht partijgenoot Liesbeth Spies, burgemeester van Alphen aan den Rijn en voorzitter van het Nederlands Genootschap van Burgemeesters (NGB). Ook Peters is ervan overtuigd dat Bruins Slot een goede minister van BZK zal zijn. Het feit dat Bruins Slot nauwelijks bestuurlijke of politieke ervaring heeft in een gemeente of provincie ziet oud-collega Peters niet als minpunt. ‘Dat gaat helemaal goedkomen. Ze is een kei in aanpassen. Dat heeft ze bij defensie geleerd. Ongeacht de omstandigheden sta je er en doe je wat nodig is.’

 

Geen al te groot ego

Spies kent Bruins Slot al jaren. ‘Op het CDA-congres in aanloop naar de Kamerverkiezingen in 2010 presenteerde ze zich als kandidaat en blies het congres weg. Heen en weer lopend op het podium speechte ze uit haar hoofd. “Wauw”, dacht ik en met mij veel andere congresdeelnemers. Ze gaf daar echt haar visitekaartje af.’ Als Kamerlid heeft ze, in de ogen van Spies, een goede reputatie opgebouwd. ‘Het is een no nonsens type. Ze gaat voor de inhoud en heeft oog voor de manier waarop een resultaat moet worden behaald. Ze heeft ook geen last van een te groot ego, wat heel plezierig is. Daarnaast is ze razend sportief; ze hockeyt en doet aan hardlopen.’ Belangrijk om, zeker als minister, fysiek en mentaal fit te blijven, vindt Spies, die zelf ook (kort) minister van BZK was.

 

Dossiervreter

Peters typeert zijn voormalige collega als ‘ongelooflijk vriendelijk, gedegen en punctueel. Ze heeft oog voor detail en is een keiharde werker.’ ‘Ze wil weten waar ze het over heeft’, weet ook Spies, die de gedeputeerde als burgemeester regelmatig beroepsmatig tegenkwam. ‘Ze is het type van “praatjes vullen geen gaatjes”. Ze vreet zich in dossiers in als dat nuttig en nodig is. Ze zoekt daarbij de bestuurlijke invalshoek.’ De vakinhoudelijke ambtenaren wil ze niet voor het hoofd stoten. Ook GroenLinks-fractievoorzitter in de Utrechtse Staten, Karin Boelhouwer, kent Bruins Slot als iemand die zich verdiept in de dossiers waarvoor ze als provinciaal bestuurder verantwoordelijk is. ‘Ze is inhoudelijk sterk. Een van haar kwaliteiten is dat ze zich goed voorbereid en goed is in het debat.’ Daarbij luistert ze nadrukkelijk ook naar de oppositie. ‘Ze stond uiteraard voor het coalitieakkoord, maar was altijd bereid na te denken over suggesties van de oppositie. Ze wil recht doen aan ieders opvatting en mening.’ Bruins Slot wil ook weer niet per se iedereen te vriend houden en durft echt wel knopen door te hakken, voegt Boelhouwer daaraan toe. ‘Op natuurontwikkeling had ze wat GroenLinks betreft wat steviger kunnen inzetten. Daarin liepen en lopen we nog steeds achter op de afspraken die in het collegeakkoord zijn vastgelegd.’ Partijgenoot en IPO-voorzitter Jaap Smit kent Bruins Slot in haar rol als gedeputeerde en destijds als Kamerlid als een ‘prettige en toegankelijke vrouw. Ze is rustig, weloverwogen en laat zich niet snel van de wijs brengen.’

 

Subtiele humor

‘Ik ben gecharmeerd van haar’, vertelt Peters. Zowel als mens als politica. ‘Toen ik net samen met haar een kamer deelde, vroeg ik of ze koffie wilde. Dat wilde ze zeker, maar adviseerde me die niet op de etage te halen, maar beneden. Daar hebben ze lekkere koffie, in plaats van het bocht dichtbij. Voor het moreel is goede koffie belangrijk, zei ze altijd.’ Humor heeft ze volgens Peters zeker ook. ‘Die zit ‘m meer in de woordgrappen en de subtiele humor, dan in een schaterlach.’ Spies: ‘Ze kan in eerste instantie zakelijk overkomen, maar daarachter schuilt een persoon dat deugt. Het is bij haar echt “what you see is what you get”. Ook Boelhouwer heeft eigenlijk niets dan lof over Bruins Slot. ‘Ze is oprecht, attent en responsief. Ik vind het jammer dat ze weggaat.’ Ze heeft een paar tips voor de beoogde minister van BZK. ‘Ze moet zichzelf blijven en doen wat nodig is. Sommige dossiers duren lang en zijn stroperig; schuw de confrontatie niet.’ Een aantal benaderde Kamerleden dat Bruins Slot als oud-collega kent, maar geen CDA-lid zijn, houdt de kaarten nog even tegen de borst. Zij willen eerst zien hoe ze als minister functioneert en haar daarop beoordelen.

 

Interbestuurlijke verhoudingen

Wat Spies betreft wacht Bruins Slot een forse taak. Zo moet de nieuwe minister van BZK ervoor zorgen dat BZK weer echt het moederdepartement voor gemeenten, provincies en waterschappen wordt. ‘Ze moet om te beginnen investeren in de interbestuurlijke verhoudingen. Ze moet oog hebben voor de relatie met de decentrale overheden, maar zeker ook oog hebben voor de manier waarop het kabinet met gemeenten omgaat.’ Die omgang is zeker de afgelopen kabinetsperiode, in de ogen van gemeenten, verslechterd en zelfs af en toe schofferend geweest.

 

Terugfluiten

Een van de eerste acties van de nieuwe minister is wat Spies betreft het terugfluiten van de staatssecretaris jeugd. ‘Bruins Slot moet ervoor zorgen dat de uitspraken van de arbitragecommissie jeugd worden nageleefd’, benadrukt Spies. Deze ‘commissie van wijzen’ oordeelde in het langslepende conflict over de gemeentelijke tekorten op de jeugdzorg medio vorig jaar dat gemeenten er tot 2028 structureel miljarden euro’s van het rijk moeten bijkrijgen. Daarnaast moest het stelsel worden hervormd, die ook besparingen moeten opleveren. Pas gerealiseerde bezuinigingen mogen tot 2028 in mindering worden gebracht van het extra rijksbudget. Tot woede van gemeenten worden in het regeerakkoord al vanaf 2024 op voorhand structurele bezuinigingen ingeboekt. BZK moet ook voorkomen dat andere ministeries nieuwe taken aan gemeenten geven, zonder bijbehorend en passend budget, vindt Spies. De op handen zijnde herverdeling van het gemeentefonds is eveneens een heikel punt waar Bruins Slot haar tanden moet inzetten, met oog voor gemeenten.

 

Vitaal lokaal bestuur

Als voorzitter van het NGB brengt Spies de zorgen die er leven over de vitaliteit van het lokale bestuur nadrukkelijk onder de aandacht. ‘We willen graag met de minister zoeken naar mogelijkheden om die vitaal te houden.’ Daarnaast staat de relatie tussen de burger en de overheid onder druk. ‘Juist de nieuwe minister van Binnenlandse Zaken moet investeren in de vernieuwing van die relatie. Dat lijkt me een mooie opdracht.’ In de ogen van Spies heeft Bruins Slot voldoende tijd om zowel te investeren in de noodzakelijke verbetering van de interbestuurlijke verhoudingen, de lokale democratie en de verhouding tussen burger en overheid. ‘De portefeuille van de minister van BZK is de afgelopen jaren behoorlijk uitgedund.’

 

Samenspel

Voorzitter Smit van provinciekoepel IPO verwacht van de nieuwe minister van BZK dat zij in samenspel met de provincies de grote opgaven op onder meer het ruimtelijk vlak oppakt. ‘Op dat terrein liggen forse uitdagingen. Ik hoop dat Bruins Slot, samen met de minister voor volkshuisvesting, de samenwerking met de provincie gaat zoeken.’ Die samenwerking kan en moet beter, vindt Smit. ‘Overheden moeten elkaar goed weten te vinden; we hebben samen een forse taak te vervullen. De landelijke overheid moet kaders stellen en middelen vrijmaken. Als provincie willen wij die kaders nader invullen en handen en voeten aan de uitvoering geven.’