Morele steun na Turkse ramp

Veel burgemeesters toonden na de verwoestende aardbevingen hun medeleven met de Turkse gemeenschap in hun gemeente. Tot het aanhalen van eerder verbroken banden met Turkse gemeenten in het rampgebied komt het (nog) niet.

In de Turks Islamitische Culturele Stichting in de Haagse Transvaalwijk is het iedere dag een komen en gaan van mensen. Het pand wordt niet alleen gebruikt als gebedsruimte, maar ook als plek waar Turkse Nederlanders en buurtgenoten samenkomen voor activiteiten. In de nacht van 6 februari wordt het zuiden van Turkije opgeschrikt door een zware aardbeving. Gebouwen en infrastructuur raken zwaar beschadigd. Uiteindelijk zullen ruim 50.000 mensen in Turkije en Syrië de dood vinden.

Veel Turkse Nederlanders worden ’s ochtends wakker met het nieuws. Ook in Den Haag, waar direct mensen in het buurtcentrum samenkomen om hulplijnen op te zetten. Kleding, spullen en geld worden ingezameld en iedereen helpt een handje mee. In de middag komt burgemeester Jan van Zanen (VVD) langs. Hij hoorde van oud-DENK-raadslid Tahsin Çetinkaya over de hulpactie, waarvoor hij zijn agenda heeft leeg geveegd. Ter plekke spreekt hij met vrijwilligers die kleding selecteren en chauffeurs die met goederen naar Turkije gaan rijden. Toevallig maakt ook de Turkse ambassadeur een ronde en samen praten ze over de situatie.

Murat Gedik is voorzitter van de Turkse Federatie Nederland (TFN), een koepelorganisatie van Turkse culturele, sociale en religieuze centra. Ook het Haagse centrum hoort daarbij. ‘We hebben veertig afdelingen, waarvan er 25 een eigen pand hebben. Allemaal hebben ze hulpacties op poten gezet nadat de aardbeving had plaatsgevonden’, vertelt Gedik. ‘Je krijgt telefoontjes, ziet verschrikkelijke beelden op tv en bent er als voorzitter voortdurend mee bezig. We hebben best wel wat bestuursleden in de afdelingen en mensen in de achterban die familie hebben in het getroffen gebied.’

De hulpacties liepen uiteen van het inzamelen van kleding tot het bakken van Turkse pizza’s voor het goede doel. Wat deden de gemeenten? Gedik: ‘Bestuurders zochten meteen contact en zegden ruimhartig steun toe. Dat had ik niet verwacht, want onze verenigingen krijgen niet dagelijks openbaar bestuurders over de vloer.’ Burgervaders hielpen mee en dronken thee. Met geld kwamen ze niet over de brug, maar soms werd logistieke ondersteuning geboden. ‘De gemeente Dordrecht heeft een paar duizend euro betaald voor brandstof voor de vrachtwagens die naar het rampgebied zijn gegaan.’ Gedik was blij met het bezoek van Van Zanen. ‘Hij was zelf getuige van de drukte en zag hoe men daar vrijwillig aan het werk was.’

Solidariteit

Zoals Gedik aangeeft, waren er meerdere bestuurders die Turkse centra in hun gemeente bezochten, ook in gemeenten waar zijn organisatie niet actief is. Hoewel de verhoudingen met Turkse inwoners overal anders liggen, bleek de solidariteit vanuit het lokale bestuur groot.

Zeker 160 gemeenten maakten geld over naar Giro 555; het totale bedrag komt uit boven de tien miljoen euro. De impact die de aardbeving had op Turkse Nederlanders werd eveneens goed aangevoeld. ‘Wij zijn één met Turkije’, leken veel burgemeesters te zeggen. Een paar jaar geleden was dat wel anders. Toen braken gemeenten hun banden met zustersteden in Turkije massaal af vanwege politieke en maatschappelijke onrust aldaar. De vermeende coup van 2016, de Turkije-rel van 2017 en de liracrisis van 2018 deden uiteindelijk veel Turks-Nederlandse stedenbanden de das om. Vaak ging het om relaties die decennialang hadden bestaan.

Vooral in de dagen na de Turkije-rel – een Turkse minister mocht Nederland niet betreden en er kwamen rellen in Rotterdam – gooiden Nederlandse en Turkse politici met modder naar elkaar. Zo liet de burgemeester van Gaziantep per brief aan collega Hubert Bruls (CDA) van Nijmegen weten dat hun stedenband verbroken zou worden indien het Nijmeegse gemeentebestuur het handelen van de Nederlandse regering niet zou veroordelen. Bruls stelde ‘geen centimeter’ in te gaan op de eisen en vond de opstelling van het kabinet tegenover de Turken ‘zeer gerechtvaardigd’. De relatie bekoelde en werd uiteindelijk door Nijmegen verbroken.

Kort na de aardbeving van 6 februari toonde Bruls solidariteit en schreef hij een brief aan zijn collega in Gaziantep, dat midden in het rampgebied ligt, waarin hij zijn medeleven uitte. ‘We hebben hierop nog geen reactie gekregen’, verklaart een Nijmeegse zegsvrouw. De ramp is echter geen reden om wederom een stedenband aan te gaan. Wel deed de gemeente mee met de ‘1 euro per inwoner’-actie. Ook bezocht Bruls een inzamelingsmarkt bij een moskee en heeft hij ‘met diverse mensen gesproken, bijvoorbeeld bij de crisisnoodopvang in onze gemeente’. Verder liet hij Turkse vlaggen halfstok hangen en werden de kerkklokken van de Stevenstoren geluid.

Turkse gemeenschap

Hetzelfde patroon was te zien in andere gemeenten met veel inwoners van Turkse komaf. Burgemeesters toonden solidariteit door op bezoek te gaan bij Turkse centra en gemeenten kwamen met grote donaties voor Giro 555 over de brug. Zo bezocht de Arnhemse burgemeester Ahmed Marcouch (PvdA) een verzamelplek voor hulpgoederen. Ook ging hij naar de Türkiyem-moskee om gelovigen te steunen.

Waar Arnhem geen Turkse stedenband heeft, heeft Alkmaar er een met Bergama. Dat is een gemeente aan de Turkse westkust, ver weg van het rampgebied. Daarmee is geen contact geweest, zegt een woordvoerder, maar wel heeft Alkmaar meegedaan aan allerlei acties en vormen van solidariteit binnen zijn gemeentegrenzen en in Nederland, zoals de Giro 555-actie.

In Almelo ging burgemeester Arjen Gerritsen (VVD) een stap verder door de Turkse consul-generaal Muammer Hakan Cengiz in Deventer te bellen. Hij toonde zijn medeleven aan het Turkse volk, de regering en de diplomatieke en consulaire vertegenwoordigers van de Republiek Turkije in Nederland, aldus een zegsvrouw van de gemeente. Daarnaast ging Gerritsen onder meer op bezoek bij een Turkse moskee, de Turkse arbeidersvereniging ATIB en een sponsorloop van een basisschool. Na de Turkije-rel van 2017 werd de stedenband van Almelo met Denizli, die sinds 1975 had bestaan, door de Turken verbroken. De gemeente benadrukt dat deze voormalige stedenband losstaat van wat er nu allemaal in Almelo gebeurt.

Burgemeester Jos Wienen (CDA) van Haarlem ging eveneens op pad. ‘Kort nadat bekend werd dat Turkije en Syrië waren getroffen door een verwoestende aardbeving, zamelden mensen spullen in bij de Selimiye-moskee voor de slachtoffers. De betrokkenheid is groot vanuit Haarlem’, vertelt een woordvoerder. Wienen ging langs bij de moskee en deelde in het verdriet. Ook was hij aanwezig bij een benefietconcert. Dat in de gemeente Haarlem een club is die samenwerkt met de Turkse stad Emirdag – waar veel Turkse Haarlemmers hun wortels hebben – deed niet ter zake. Een woordvoerder benadrukt dat het géén zustergemeente is.

Hoewel geen van de gemeenten die ooit een stedenband met Turkije had, deze opnieuw wil aanhalen, is TFN-voorman Gedik tevreden met het optreden van lokale bestuurders. ‘Ik noem dat altijd psychische steun. Ik vind dat wel mooi, dat een burgervader langskomt en dat zo’n gemeente dan in de gaten heeft wat er bij burgerorganisaties als die van ons allemaal speelt. Het is ook gelijk weer een deur die opengaat voor toenadering. Dat is nodig, want je moet elkaar ook kunnen vinden als er geen aardbeving is.’