Raad van State: Arbeidsmarktkrapte vraagt om ingrijpende keuzes

De aanhoudende krapte op de arbeidsmarkt – ook in de toekomst – noopt tot het aanbrengen van prioriteiten in de ambities. Met het oog op de capaciteit van de overheid adviseert de Raad van State het kabinet scherpe keuzes te maken.

Veel vacatures

Dat stelt ’s lands hoogste adviesorgaan in reactie op de Miljoenennota. Door het zeer krappe personeelsaanbod in onder meer het openbaar bestuur, veiligheid, zorg en welzijn moet er rekening mee worden gehouden dat niet alleen de ambities van het kabinet onder druk komen te staan, maar ook de reguliere dienstverlening door rijk, provincies en gemeenten.

De Raad van State attendeert het kabinet erop dat de grootste personeelstekorten zich bevinden in de aan de ict gerelateerde beroepen. Naar die deskundigheid is ook bij de overheid grote vraag. Bezorgdheid is er vooral ook over de personeelstekorten in gemeenteland. Al jarenlang zijn veel vacatures daar moeilijk vervulbaar. ‘Daarmee staat de gemeentelijke dienstverlening onder druk’, aldus de adviesraad.

Dunbevolkte regio’s

Die arbeidsmarktproblematiek komt bovenop bestaande beperkingen voor diverse uitvoeringsorganisaties. Al langere tijd wordt er geconstateerd dat de grenzen zijn bereikt wat betreft de capaciteit van uitvoeringsorganisaties om aan de verwachtingen te kunnen voldoen van burgers, bedrijven, maatschappelijke instellingen en politiek. ‘Personeelstekorten zorgen niet alleen voor verminderde dienstverlening door de overheid in het heden. Ze hebben ook consequenties voor de toekomst. Het huidige tekort aan leraren wordt op dit moment geschat op gemiddeld 10 procent’, aldus de Raad van State. ‘Het tekort in dunbevolkte regio’s en wijken met armoede en sociale achterstanden is vaak nog hoger.’

Ontmoedigingsbeleid

Maatregelen om het arbeidsaanbod te vergroten (werken lonender maken) helpen, maar de schaarste aan mensen, middelen en ruimte is inmiddels zo nijpend dat het noodzakelijk is ingrijpende keuzes te maken over de inzet van arbeid en het gebruik van de ruimte. Vandaar het advies om als overheid ‘hoogproductieve economische activiteiten’ te stimuleren en ‘laagproductieve of vervuilende activiteiten’ te ontmoedigen.

Indringende afweging

Met de uitvoering van overheidstaken wordt een groot beslag wordt gelegd op de beschikbare capaciteit aan arbeid. In met name de (semi)publieke sector zullen die personeelstekorten zich doen voelen. ‘Duidelijk is dat arbeidskrachten beschikbaar moeten zijn voor de uitvoering van essentiële publieke taken als onderwijs, zorg, politie, etc. De inzet van arbeidskrachten voor die doelen zal echter telkens moeten worden afgewogen tegen het belang van de beschikbaarheid voor private economische activiteiten. Naarmate de schaarste toeneemt, zal deze afweging indringender moeten zijn’, aldus de adviesraad.

Onderuitputting

De overheid zal door schaarste niet alles kunnen, zo stelt de Raad van State. ‘Keuzes zijn nodig om ervoor te zorgen dat wat wordt beloofd, ook daadwerkelijk wordt waargemaakt. Voor het vertrouwen in de overheid is dat noodzakelijk.’ De onderuitputting van de laatste jaren heeft volgens de adviesraad bewezen dat de overheid qua uitvoeringkracht aan haar grenzen zit en dat het tekort aan personeel een bedreiging vormt bij het uitvoeren van beleidsambities. ‘Om te kunnen zorgen dat ambities ook daadwerkelijk worden waargemaakt is het maken van keuzes belangrijk. Kortom, schaarste aan financiële middelen, arbeidskracht en ruimte betekent dat keuzes moeten worden gemaakt over de inrichting van de Nederlandse economie, arbeidsmarkt en capaciteit van de overheid.’ Het advies is daarom om een sociaaleconomische structuuranalyse te maken om te komen tot integraal afgewogen keuzes en de juiste prioritering.