Gedragscode voor bazen

Wat mag wel worden gedeclareerd, en wat niet? Hoe ga je als wethouder, Statenlid of dijkgraaf om met vertrouwelijke informatie? En is sprake van belangenverstrengeling, wanneer je als bestuurder deelneemt aan besluitvorming over een organisatie waar je uit hoofde van je functie bestuurlijk bij betrokken bent? Op deze en andere vragen probeert een deze week gepresenteerde handreiking met bijbehorende model- gedragscode antwoord te geven. De eerste exemplaren werden donderdag door minister Donner (Binnenlandse Zaken, CDA) overhandigd aan vertegenwoordigers van gemeenten, provincies en waterschappen. Dit gebeurde tijdens een congres op initiatief van het ministerie van Binnenlandse Zaken en het Bureau Integriteitsbevordering Openbare Sector (BIOS) van het kenniscentrum arbeidszaken CAOP. De handreiking is een co-productie van Binnenlandse Zaken en de koepelorganisaties VNG, IPO en UVW. Volgens Harry de Wit, projectmanager Bestuurlijke Integriteit bij Binnenlandse Zaken, bestond veel behoefte aan een stuk dat duidelijkheid schept over allerlei integriteitsvragen.

 

‘Als lokale en provinciale bestuurders moeten terugtreden, heeft dat vaak met integriteitsaspecten te maken; hetzij rechtstreeks, hetzij indirect. Soms wordt het er met de haren bijgesleept. De behoefte aan meer houvast wordt om die reden breed gevoeld’, zegt De Wit.

 

Binnenlandse Zaken bracht jaren geleden ook een handreiking uit, maar die is volgens De Wit in de vergetelheid geraakt: ‘Dat stuk was te uitgebreid, en ook wat ambtelijk. Verder was de doelgroep niet bij de totstandkoming ervan betrokken geweest. Ditmaal hebben de koepelorganisaties meegewerkt, net als vertegenwoordigers van de diverse beroepsgroepen. Ook hebben we het concept van de handreiking gepubliceerd op onze website, met de bedoeling dat betrokkenen er op zouden reageren. Dit is daadwerkelijk gebeurd, en daardoor is het een breed gedragen stuk geworden.’

 

Discussie

 

Het is de bedoeling dat provincies, gemeenten en waterschappen de handreiking en de gedragscode gebruiken om de discussie aan te gaan. ‘We hebben er niets aan als zo’n modelcode zonder veel discussie wordt overgenomen. Het gaat er juist om dat erover wordt gepraat, en dat de code binnen de wettelijke kaders wordt voorzien van lokale of regionale context. Vooraf discussiëren kan bestuurlijke beslommeringen achteraf voorkomen, en dat is precies wat we hiermee beogen’, aldus De Wit.

 

In de handreiking zijn relevante wetsartikelen uit onder meer Gemeentewet, Provinciewet en Waterschapswet in toegankelijk Nederlands opgeschreven. Het geheel is gelardeerd met geanonimiseerde voorbeelden uit de bestuurlijke praktijk. De handreiking is bedoeld voor bestuurders en gekozen vertegenwoordigers. ‘Voor ambtenaren is de afgelopen jaren al heel veel vastgelegd. De aandacht voor de politiek ambtsdrager is daarbij een beetje achtergebleven. Maar de politiek ambtsdrager vervult een voorbeeldrol. Hij of zij geeft mede leiding aan de organisatie. De nadruk mag dus wel wat meer bij de bazen komen te liggen’, meent De Wit.

 

Uitgangspunt van de handreiking is dat zoveel mogelijk vragen worden beantwoord, en dat aan eventuele onduidelijkheden een eind wordt gemaakt. ‘Maar je kan niet alles dichttimmeren’, waarschuwt De Wit. ‘Bij integriteit gaat het nu eenmaal om een groot grijs gebied. Van veel dingen kan je met je boerenverstand wel aanvoelen hoe het hoort. Maar over andere zaken kan je van mening verschillen. Juist om die reden hopen wij dat organisaties de model-gedragscode als basis zullen gebruiken om beleid te ontwikkelen en afspraken te maken.’

 

Bijkomend voordeel van de handreiking is volgens De Wit dat in veel opzichten duidelijker wordt wat wel is toegestaan, en wat niet. Hierdoor ontstaat meer openheid, en kunnen bestuurders of gekozen vertegenwoordigers zich achteraf ook beter verantwoorden. ‘We hopen dat met gebruikmaking van de handreiking verwarring in de toekomst zoveel mogelijk kan worden weggenomen.’

 

Declaraties

 

Een van de hoofdstukken in de handreiking is gewijd aan declaraties. Hoewel volgens De Wit uit onderzoek blijkt dat in Nederland over het algemeen ‘op een heel redelijke manier wordt gedeclareerd’, ontstaat na perspublicaties geregeld felle discussie over de vraag wat bestuurders wel en niet zouden moeten declareren. ‘Wij hebben daarom netjes in een schema vastgesteld welke kosten voor vergoeding in aanmerking komen. Wat valt onder bedrijfsvoeringskosten, wat onder bestuurskosten, en wat komt voor eigen rekening? We denken dat dat veel houvast kan geven.’

 

---

Tweede kamer heeft geen code

 

Bestuurders en gekozen vertegenwoordigers van gemeenten, provincies en waterschappen hebben nu een model-gedragscode. Maar wat is er geregeld voor Kamerleden en ministers? In het Reglement van Orde voor de Tweede Kamer zijn geen richtlijnen voor integriteitsvragen opgenomen. Het parlement heeft geen gedragscode. Ministers krijgen bij hun aanstelling de beschikking over het zogeheten ‘blauwe boek’. Hierin staan onder meer richtlijnen voor het gebruik van de dienstauto en het aannemen van geschenken, als ook gedragsregels voor omgang met media. Volgens Harry de Wit, projectmanager Bestuurlijke Integriteit bij het ministerie van Binnenlandse Zaken, ligt het voor de hand dat regels en richtlijnen die voor decentrale overheden zijn afgesproken, overeenkomen met afspraken op nationaal niveau. Op het donderdag gehouden congres waren ook Kamerleden aanwezig.  

---

De handreiking is te vinden op de website van Binnenlandse Zaken, VNG, IPO UWV en op www.integriteitoverheid.nl