Combi raad-referendum goed voor opkomst

De combinatie van raadsverkiezingen met het referendum heeft de opkomst voor het referendum verhoogd. In de 45 (herindelings)gemeenten waar de stembussen alleen opengingen voor het referendum over de nieuwe Wet op de inlichtingen- en veiligheidsdiensten (Wiv) was de opkomst met 30 procent beduidend lager dan het landelijk gemiddelde opkomstpercentage van 51,5 procent. In deze (herindelings)gemeenten was het ‘nee’-kamp groter dan in gemeenten met gecombineerde verkiezingen.

Spannend

‘Zonder gemeenteraadsverkiezingen zou het bijzonder spannend zijn geweest of de opkomst voldoende was geweest voor een geldig referendum’, stelt Jan R. Lunsing, bestuurskundig onderzoeker verbonden aan StiBaBo. Hij zocht het effect uit van gecombineerde en niet gecombineerde verkiezingen. Een referendum is pas geldig bij een opkomst van 30 procent. Het is overigens nog niet duidelijk wat het kabinet met de uitslag van het raadplegend referendum gaat doen, waarbij een meerderheid (49,4 procent) tegen de nieuwe wet stemde en 46,5 procent voor.

Sterkere motivatie

Lunsing zocht ook uit of mensen, als zij speciaal voor het referendum hun stem gingen uitbrengen, dat vaker doen als ze voor- dan wel tegenstander zijn. In de 45 herindelingsgemeenten waar geen gemeenteraadsverkiezingen waren, was het aantal tegenstemmers met 57,2 procent aanzienlijk hoger dan in gemeenten met gecombineerde verkiezingen. Het aantal voorstanders in gemeenten waar alleen een referendum was, lag op 42,8 procent. ‘Dit duidt erop dat bij dit referendum tegenstanders een sterkere motivatie hebben om te gaan stemmen dan voorstanders’, zo concludeert Lunsing.

Omvang gemeente

Ook is er een relatie tussen de omvang van gemeenten en het aantal voor- en tegenstanders, zo zag Lunsing. In gemeenten tot 50.000 inwoners is vaker voor de nieuwe Wiv gestemd; daarna neemt het aantal tegenstanders toe.