Jorritsma bij vertrek: Friesland telt teveel gemeenten

Commissaris van de koning John Jorritsma neemt vandaag afscheid van Friesland. Hij voorziet een toekomst met acht, hooguit twaalf Friese gemeenten.

Naar metropoolomgeving
Volgende week begint Jorritsma aan het burgemeesterschap van Eindhoven. Menigeen is met stomheid geslagen als de Eindhovense gemeenteraad op 31 mei de VVD’er Jorritsma voordraagt als opvolger van Rob van Gijzel. Behalve Jorritsma. ‘Ik zou mijn sollicitatiebrief ook boven op de stapel hebben gelegd’, zegt hij in een interview met Binnenlands Bestuur deze week.

‘Toen ik in maart de profielschets las, dacht ik: overal staat John Jorritsma! Dat klinkt arrogant, maar Brainport Next Generation, metropoolomgeving, regioburgemeester, veiligheidsregio, kennis van de bestuurscultuur in Brabant, verbinding zoeken met de samenleving – het was op mijn lijf geschreven. Ik heb de stad en de regio als Statenlid en burgemeester van Cranendonck, maar vooral als directeur van de Brabantse Ontwikkelingsmaatschappij goed leren kennen. Ik heb een paar vertrouwelingen gevraagd wat ze van een eventuele sollicitatie zouden vinden. Ze waren enthousiast omdat de verbindende rol van burgemeester in zo’n stad bij mij past. En als ik vervolgens meedoe, dan wil ik winnen ook.’

Periferie
‘Ik ga niet weg, ik ga ergens naartoe’, omschrijft Jorritsma zijn unieke overstap van provincie naar gemeente. Alleen Schelto Patijn ging hem in 1984 voor, toen deze als commissaris in Zuid-Holland burgemeester van Amsterdam werd. ‘Ik heb in Fryslân ontzettend veel mooie dingen beleefd en bereikt, maar hoe je het ook wendt of keert: je zit in de periferie van de economische dynamiek. Als je in die hitte wilt zitten, dan moet je niet naar het noorden gaan. Maar ik heb mijn ei hier meer dan voldoende kwijt gekund. We hebben bijvoorbeeld de noordelijke innovatieagenda opgezet. Daar ben ik enorm trots op, maar ik moet eerlijk zijn: het heeft heel lang geduurd voordat provincies, steden, bedrijfsleven en kennisinstanties bereid waren om hun portemonnee te trekken.’

Rijkdom provincie
‘Dankzij de rijkdom van de provincie kan er veel, maar gemeenten worden er weleens lui van. Ik onderken direct dat zij het veel moeilijker hebben dan de provincie, maar daarom is het essentieel dat gemeenten zichzelf verder professionaliseren door schaalvergroting.’

En dat gebeurt onvoldoende, meent Jorritsma. Toen hij in 2008 in Leeuwarden kwam, telde de provincie 31 gemeenten, nu zijn dat er 24. Jorritsma: ‘In 2018 gaan we naar minder dan twintig gemeenten, maar ik denk dat het perspectief voor Fryslân tussen de acht en twaalf gemeenten is. Kan prima’, zegt hij. ‘Geloof mij: het zal de inwoner van Scharnegoutum een zorg zijn wie de burgemeester of de wethouder is; hij wil een redelijk ozb-tarief, dat het vuil wordt opgehaald, dat de zorg in orde is en dat de openbare ruimte fatsoenlijk wordt onderhouden.’

Grijsgedraaide langspeelplaat
De schaalvergroting in Fryslân verloopt op zijn elfendertigst. Het is niet voor niets een Fryske uitdrukking (de oude Staten, bestaande uit de afgevaardigden van elf steden en dertig grietenijen, beraadslaagden op hun dooie akkertje). ‘Maar het heeft ook een positieve ondertoon’, zegt Jorritsma. ‘Het gaat langzaam maar zeker. Het duurt even voordat een zaadje ontkiemt, maar als het eenmaal groeit, dan groeit het ook. Als je dat zaadje er vanuit de Randstad ingooit, dan is de Fries daar afkerig van. Het moet hier wel ‘hikke en tein wêze’: het moet van de Friezen zelf komen. Eigenlijk heel mooi, hoewel ik er soms ook mijn bedenkingen bij heb gehad. Maar ik kwam hier niet om de Fryske cultuur te veranderen. Ik wil niet klinken als een grijsgedraaide langspeelplaat, maar de Friezen klappen met de handen in hun zakken. Niemand hoort het.’

Lees het volledige interview in Binnenlands Bestuur nr. 17 van deze week (inlog)