Mediation een black box?

Mr. A. (Astrid) Kraag

Het gebeurt mij regelmatig dat werkgevers, leidinggevenden of bijvoorbeeld bestuursleden van een school mij vragen of een bepaalde casus bij hen in de organisatie zich leent voor mediation. Ze hebben gehoord over mediation en noemen soms ook voorbeelden van situaties waarin een conflict succesvol is opgelost met mediation. Toch zijn ze wat huiverig om zelf voor mediation te kiezen. Ik merk dat ze onbekend zijn met het proces van mediation. Ze maken zich er bijvoorbeeld zorgen over dat ze geen grip hebben op wat er in de mediation gebeurt. Ook vinden ze het niet prettig dat de mediator een succesvolle uitkomst niet kan  garanderen. Daar voegen ze dan nog aan toe dat, als de mediation niet tot resultaat leidt, ze in een eventuele procedure niet mogen zeggen dat het mislukken van de mediation aan de ander lag. Ze zien mediation in feite als een black box. Maar dat mediation zeker geen black box is, zal ik aan de hand van de verschillende stappen in het mediationproces laten zien.

Geheimhouding

Ik spreek geheimhouding met de deelnemers af om ervoor te zorgen dat zij zich voldoende vrij voelen om alles wat nodig is voor een mogelijke oplossing met elkaar te bespreken. Dit is erg belangrijk om tot een oplossing te kunnen komen. De deelnemers hoeven dan namelijk in de mediation geen rekening te houden met de mogelijkheid dat, als het onverhoopt niet lukt om een oplossing te bereiken, zij door de ander om hun oren worden geslagen met toezeggingen die zij deden in het kader van het onderzoek naar oplossingen.

Inspanningsverplichting

De mediator kan inderdaad geen garanties bieden ten aanzien van de uitkomst van de mediation. Het is aan de deelnemers om tot een oplossing te komen, niet aan mij. Door ondertekening van de mediationovereenkomst gaan de deelnemers en ik een inspanningsverplichting aan en geen resultaatsverplichting.

Gelijkwaardige gesprekspartners creëren

Waar kun je zeker van op aan in een mediation? Dat is de inspanningsverplichting. Op grond daarvan zal ik naar deelnemers luisteren en zo nodig de vertaling leveren van hetgeen zij zeggen, zodat de ander het ook begrijpt. Ik bewaak ook het evenwicht aan tafel . Dat kan betekenen dat ik soms de sterkere partij minder ruimte moet geven en de zwakkere partij moet versterken. Het  doel daarvan is om gelijkwaardige gesprekspartners te creëren die met elkaar in gesprek kunnen.

Tijdens een mediation vraag ik naar onderliggende emoties en belangen; ik wil namelijk duidelijk krijgen waar het de deelnemers werkelijk om gaat. Ook wil ik achterhalen welke beelden de deelnemers hebben van “de werkelijkheid” en hoe die beelden zich tot elkaar verhouden. Zo wil ik de deelnemers  laten zien dat er ook andere perspectieven zijn. Als het de deelnemers lukt om die andere perspectieven in te zien, dan ontstaat er ruimte om creatieve oplossingen te bedenken.

Als ik zie dat de deelnemers moeizaam met elkaar communiceren, dan maak ik hun communicatiepatronen inzichtelijk. Ik kan hen helpen door suggesties te doen voor een effectievere manier van communiceren. Ik kan deelnemers coachen, bijvoorbeeld tijdens een caucus; dat zijn afzonderlijke gesprekken van de mediator met de deelnemers. De mediator voert deze gesprekken met toestemming van de deelnemers.  Wanneer zij dan wat meer ontspannen rechtstreeks met elkaar in gesprek zijn en zich vrij voelen om te vertellen wat zij willen, begeleid ik ook hun verdere onderhandelingen.

Verantwoordelijkheid

Als de deelnemers een passende oplossing vinden en daarover concrete afspraken maken, dan is dat maatwerk. Mediation biedt namelijk maximale ruimte aan deelnemers om hun eigen verantwoordelijkheid te nemen. Je krijgt als deelnemer de gelegenheid om zelf die oplossing mede vorm te geven waarvan je denkt “dit is wat ik wil en dit is wat ik kan nakomen”. Daarmee is de kans op succes (het uitvoeren van de gemaakte afspraken) zo goed als gegarandeerd!