Wangedrag van de ambtenaar

Het kan iedere overheidswerkgever overkomen, wangedrag van een ambtenaar. In het klassieke ambtenarenrecht – tot het moment van de normalisering op alle ambtenaren van toepassing – kon wangedrag onder meer leiden tot ontslag wegens plichtsverzuim.

Het behoeft geen verdere toelichting dat sinds de normalisering het grootste deel van de ambtenaren onder het civiele arbeidsrecht valt. Voor die ambtenaren is ontslag wegens disfunctioneren soms mogelijk. Veelal is de overheidswerkgever echter aangewezen op de ontslaggrond verwijtbaar handelen (e-grond) of op het ontslag op staande voet.

De Woo-misbruik-ambtenaar

Begin dit jaar nog is een ontslag op staande voet in stand gebleven bij de kantonrechter Haarlem. Het ging om een gemeenteambtenaar die naast zijn werk de onderneming AppjectWOZ b.v. had opgericht. De naam van de onderneming suggereert activiteiten op het gebied van WOZ-kwesties. Niets is minder waar. Vanuit die onderneming bestookte de gemeenteambtenaar tientallen verschillende gemeenten met herinneringen voor zogenaamd ingediende verzoeken op grond van de Wet open overheid (Woo). Na de nodige ophef onder verschillende gemeenten, is men tot de ontdekking gekomen dat de betreffende ambtenaar verantwoordelijk moet zijn geweest voor de ontstane onrust. De ambtenaar is uiteindelijk op staande voet ontslagen.

De kantonrechter constateert onder andere dat de gemeenteambtenaar tegenstrijdige stellingen inneemt en de ontstane onduidelijkheid over zijn handelen niet wegneemt. De kantonrechter komt zelfs tot de slotsom dat sprake is van valsheid in geschrifte. Los daarvan is de ambtenaar verantwoordelijk voor het ontstaan van een hoop commotie in gemeenteland. De kantonrechter constateert dat het vertrouwen in de ambtenaar verloren is gegaan, door zijn gebrek aan transparantie en het niet nemen van verantwoordelijkheid. De kantonrechter wijst op het belang van betrouwbaarheid en integriteit. Maatstaven waaraan een goed ambtenaar moet voldoen, maar waar het deze gemeenteambtenaar aan ontbreekt. Het ontslag op staande voet is in stand gebleven.

Ontslag op staande voet of ontbinding vanwege verwijtbaar handelen

Als wangedrag van de ambtenaar de beëindiging van de arbeidsovereenkomst noodzakelijk maakt, dan is de overheidswerkgever veelal aangewezen op de keuze om ontslag op staande voet te geven óf de kantonrechter te verzoeken de arbeidsovereenkomst met de ambtenaar te ontbinden vanwege verwijtbaar handelen (e-grond).

Het meest in het oog springende verschil tussen de twee ontslagroutes is dat het ontslag op staande voet onverwijld moet worden gegeven. Die onverwijldheid brengt mee dat de werkgever het ontslag zo spoedig mogelijk verleent, wat in de praktijk doorgaans betekent hóóguit binnen enkele dagen. Daarin moet worden gerekend vanaf het moment dat de werkgever bekend raakt met de dringende reden(en) waarop het ontslag op staande voet berust. Die zeer korte tussenliggende periode kan de werkgever gebruiken voor onderzoek, het horen van de ambtenaar, intern overleg en/of het inwinnen van juridisch advies. Steeds zal alle voortvarendheid erin moeten blijven.

De snelheid waarmee bij het ontslag op staande voet moet worden gehandeld, maakt het soms spannend. Tegelijkertijd zorgt het ervoor dat de arbeidsovereenkomst direct eindigt en dat de ambtenaar het procesinitiatief draagt. Hij zal de kantonrechter moeten verzoeken het ontslag te vernietigen. De werkgever kan dan een (voorwaardelijk) ontbindingsverzoek indienen. Bij een reguliere ontbindingsprocedure op de e-grond, ligt het procesinitiatief bij de werkgever. Die zal de kantonrechter moeten opzoeken en de arbeidsovereenkomst blijft in stand totdat de kantonrechter deze ontbindt.

Eigenrisicodragerschap voor de WW

Voor de werkgever die eigenrisicodrager is voor de Werkloosheidswet (WW) is het ontslag op staande voet het meest comfortabel, uiteraard als het ontslag in stand blijft. De kans is dan zeer groot dat de aanspraak op een WW-uitkering er niet is. In een ontbindingsprocedure op de e-grond heeft de eigenrisicodrager er een groot belang bij dat de kantonrechter niet enkel verwijtbaar handelen aanneemt, maar ook ernstig verwijtbaar handelen. Dat vergemakkelijkt de toets van het UWV en vergroot de kans aanzienlijk dat geen aanspraak op een WW-uitkering bestaat.

De rechtspraak op het gebied van ontslag bij wangedrag van ambtenaren blijft onverminderd in beweging. Reden te meer waarom de Capra Academie op 23 mei 2024 de cursus Ambtelijk wangedrag, de ‘e-grond’ en ‘ontslag op staande voet’ organiseert. Tijdens deze cursus komen de ontslagroutes uitvoerig aan bod en worden tips en handvatten voor de praktijk meegegeven voor situatie van ambtelijk wangedrag. Van waarschuwing tot ontslag, komen de verschillende manieren waarop de overheidswerkgever kan handelen bij wangedrag aan bod. Uiteraard worden de (soms best smeuïge) actualiteiten op dit gebied besproken, zodat de cursisten aan het einde van de dag weer helemaal up-to-date zijn op dit gebied.