Versterking van de integriteit van het lokaal bestuur

Mr. drs. L.H. (Luc) Janssen

Update voorgenomen maatregelen.

Vorige week heeft minister Ollongren van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties de leden van de Tweede Kamer geïnformeerd over de maatregelen die zij voornemens is te nemen om de integriteit van het lokaal bestuur te versterken en bestuurlijke problemen aan te pakken.

In haar brief aan de Tweede Kamer van 19 maart 2018, enkele dagen voor de landelijke gemeenteraadsverkiezingen, heeft de minister haar plannen gepresenteerd ter versterking van een goed functionerend en integer lokaal openbaar bestuur. Enerzijds wordt ingezet op de versterking van wat gemeenten zelf kunnen doen. Onder meer wordt gewezen op de bewustwording bij kandidaat-raadsleden en wethouders, de screening van kandidaten voor bestuurlijke functies, het actualiseren van de bepalingen inzake belangenverstrengeling, de ondersteuning van de burgemeester bij zijn verantwoordelijkheid op het stuk van integriteit en de waarborging van de stabiliteit van de gemeenteraad. Anderzijds dient er een effectief instrumentarium voorhanden te zijn als gemeenten integriteitskwesties of bestuurlijke problemen niet zelfstandig het hoofd kunnen bieden. De minister noemt in dat verband onder andere het versterken van de positie van de commissaris van de Koning, het wettelijk verankeren van ‘bestuurlijk toezicht ter plaatse’ en het instellen van een commissie bij aanhoudende integriteitsconflicten.   In de brief van 12 oktober 2018 geeft de minister een update van de te ontwikkelen bestuurlijke producten en ophanden zijnde wetgeving. Zo wordt aangekondigd dat de ‘Basisscan Integriteit’ aan het eind van het jaar beschikbaar is, zodat deze gebruikt kan worden in het kader van de benoeming van nieuwe gedeputeerden in provincies en bestuurders van waterschappen. Daarnaast wordt in het eerste kwartaal van 2019 de ‘escalatieladder bij bestuurlijke problemen’ verwacht. Dit instrument is erop gericht inzichtelijk te maken welk bestuursorgaan op welk moment welke mogelijkheden heeft om problematische situaties te voorkomen dan wel deze zo effectief mogelijk op te lossen. De minister meldt voorts dat zij in het voorjaar van 2019 een wetsvoorstel in consultatie zal brengen dat voorziet in de versterking van de bestuurlijke integriteit en dat meer mogelijkheden geeft om bestuurlijke problemen het hoofd te bieden. Dit voorgenomen wetsvoorstel – dat een wijziging van de verschillende organieke wetten behelst – heeft betrekking op de volgende onderwerpen: 

• De Verklaring Omtrent het Gedrag (VOG) als benoembaarheidsvereiste voor bestuurders;
• Het actualiseren van de bepalingen inzake belangenverstrengeling van volksvertegenwoordigers en bestuurders (stemonthouding, verboden handelingen en onverenigbare betrekkingen);
• Het mogelijk maken van ‘bestuurlijk toezicht ter plaatse’, waaronder het aanwezig zijn bij besloten vergaderingen en het inzien van (geheime) stukken;
• De voorgenomen wijziging van de Kieswet inzake de herverdeling van zetels bij lijstuitputting.

De minister kondigt aan dat zij de Tweede Kamer in het tweede kwartaal van 2019 opnieuw zal informeren over dit thema. Kortom, het moge duidelijk zijn: bestuurlijke integriteit en het aanpakken van problemen daaromtrent staan hoog op de politieke agenda. Capra houdt voor u de ontwikkelingen in de gaten!