‘Alleen dialoog helpt ons vooruit’

De dialoog in plaats van het debat. Via de G1000 wil Harm van Dijk de lokale democratie haar legitimiteit teruggeven. Tijdens bijeenkomsten bepalen willekeurige bewoners en stakeholders de agenda voor hun gemeenschap. En voeren die uit.

Burgerparticipatie
Serie over hoe burgers vorm en inhoud geven aan de participatiesamenleving in hun directe omgeving.

Het gistte al een tijdje in Harm van Dijk (56), toen hij vorig jaar zomer zijn praktijk als coach en proces­begeleider nagenoeg liet stilvallen. ‘Ik maakte me zorgen om de afnemende betrokkenheid bij het democratisch systeem. Met wat andere mensen hebben we toen gezegd: laten we kijken of we de lokale democratie op een nieuwe manier kunnen vormgeven.’ Het resultaat was de G1000 van Amersfoort, drie dagen na de gemeenteraadsverkiezingen van dit jaar. Zo’n 600 gelote inwoners, werkgevers, ambtenaren en politici van Amersfoort maakten in één dag een agenda voor de stad. Nog steeds wordt Van Dijk op straat aangesproken over het overweldigende succes. ‘Mensen willen laten weten dat ze erbij waren. Ze praten er nog steeds over.’

Het succes nodigde uit tot uitbreiding naar andere gemeenten. Daarvoor richtte Van Dijk met een compagnon het platform G1000.nu op. Van Dijk is blij dat het ministerie van BZK daar een financiële bijdrage aan levert. ‘Al was het maar om tegenover mijn partner te kunnen verantwoorden dat ik hier al mijn tijd in stop.’

Het platform G1000.nu is er niet op uit om de lokale democratie te verdrijven, het wil die juist versterken. ‘We erkennen de kracht van het bestaande systeem, maar zoeken naar een aanvulling. Die is nodig omdat de legitimiteit onder druk staat. Door een dialoog te organiseren – met bewoners, maatschappelijke instellingen, het bedrijfsleven en de gemeente – hopen we dat een gezamenlijk besef ontstaat van wat ons bindt en van wat belangrijk is voor de gemeenschap.’

Van Dijk vindt dat het huidige stelsel, waarin het debat centraal staat, juist het tegenovergestelde veroorzaakt. ‘De manier waarop politieke partijen nu met elkaar omgaan leidt tot het uitvergroten van tegenstel­lingen en meningsverschillen. Mijn overtuiging is dat dit bijdraagt aan de desintegratie van de lokale samenleving. Wij willen daar de dialoog naast plaatsen’, zegt Van Dijk. ‘Een G1000 vermijdt juist discussie en zoekt naar gemeenschappelijkheid. In de praktijk blijkt dat mensen over 80 tot 90 procent van alle kwesties hetzelfde denken. Deze consensus moet weerklinken, anders verdwijnt die uit het bewustzijn van de gemeenschap. De dialoog helpt ons de weg terug te vinden. We herontdekken wat iedereen belangrijk vindt. Om daar vervolgens samen mee aan de slag te gaan.’

Loting
Naast het uitgangspunt van de dialoog zijn loting en de open space essentiële uitgangspunten van de G1000. Door loting heeft iedereen evenveel kans om te worden uitgenodigd. Bij de G1000 van Amersfoort had de helft van de aanwezigen nooit iets gedaan voor de stad. Juist doordat ze persoonlijk waren gevraagd, raakten ze betrokken.

‘Er gaat dus een enorm mobiliserende werking van uit’, zegt Van Dijk. ‘Daarnaast zie je dat de gemeente blij is om niet alleen maar met de usual suspects van insprekers en belangenbehartigers om de tafel te zitten. Loting maakt hen immers even belangrijk als alle andere inwoners. Dat is zeer verfrissend. Ook gemeenten die vinden dat ze al zo’n goede dialoog hebben met bewoners­­organisaties raad ik daarom aan om met behulp van een G1000 de ramen verder open te zetten.’

Het andere principe van de G1000 is de open agenda: bij binnenkomst weet niemand waarover het zal gaan. Dat bepalen de aanwezigen ter plekke. Met behulp van een uitgekiend programma is het mogelijk om met duizend mensen steeds verder in te zoomen op wat iedereen belangrijk vindt. ‘Veel gemeenten die burgerparticipatie organiseren, hebben moeite met het ontbreken van een agenda. Als ze iets organiseren, dan kunnen ze het niet laten om er vooraf toch een op te stellen. Want ja, je moet het toch ergens over hebben? En op de vragen die ambtelijk zijn voorbereid moeten toch antwoorden komen? Het zijn allemaal bewegingen die bewust of onbewust vooraf sturing geven aan de inhoud.’

Idealist
Op het oog ziet zo’n burgerbijeenkomst er uit als een G1000, maar de verschillen zijn groot. ‘Mensen willen graag bijdragen, dus geven hun mening. Waarna de gemeente belooft er iets mee te gaan doen. Diezelfde mensen zijn een half jaar later zwaar teleurgesteld, omdat ze geen herkenbaar resultaat hebben gezien van hun inbreng. Er heeft geen dialoog plaatsgevonden maar een raadpleging, op basis van de gemeente­lijke agenda. Zoiets draagt bij aan teleurstelling in het bestaande systeem.’

In Amersfoort zijn ook nu nog zo’n vijftig mensen actief om concreet vorm te geven aan de in maart geformuleerde agenda, daarbij gesteund door ambtenaren. Van Dijk vindt dat bemoedigend, maar zoekt ook naar nieuwe manieren om meer mensen actief te houden.

Tegelijkertijd is hij ervan overtuigd dat het niet alleen gaat om de meetbare resultaten. ‘Als mensen nu nog enthousiast zijn over een bijeenkomst in maart, dan vertaalt zich dat ook in de manier waarop ze zich verhouden tot hun omgeving en tot hun gemeenschap. Daar ben ik van overtuigd. Mensen die een G1000 hebben meegemaakt, voelen zich prettiger, zijn verdraagzamer en meer bereid om iets voor de ander en voor de gemeenschap te doen. Ik geef toe: hierin ben ik een idealist. Maar zeker geen alleenstaande idealist.’

Meer weten: www.G1000.nu