Corona College: Burgercollectief bewijst zich in crisis

De Vereniging Bestuurskunde (VB) heeft net als vorig jaar wetenschappers gestrikt die vanuit de eigen disciplines hun licht laten schijnen over de aanpak van de corona-pandemie. In de derde aflevering van deze Corona Colleges zetten Tine de Moor en Ton Duffhues van de Rotterdam School of Management (RSM), Erasmus Universiteit Rotterdam (EUR) uiteen wat burgercollectieven betekenen ten tijde van de pandemie en voor de omgang met maatschappelijke vraagstukken daarna, zoals de klimaatcrisis.

Onder burgercollectieven scharen ze samenwerkingsverbanden tussen burgers, zoals zorgzame gemeenschappen, wooncollectieven, zorgcoöperaties, herenboeren, heideboeren, energiecoöperaties, werknemer coöperaties en voedselcollectieven. Met die verbanden worden zorg, werken, wonen, natuur, voeding op eigentijdse wijzen worden georganiseerd, met nadruk op kortere productieketens, natuurbeheer en combinaties van zorg en wonen.

Opkomende trend
Op basis van een verkennend opinieonderzoek hebben De Moor en Duffhues geanalyseerd wat deze collectieven in tijden van corona als waardevol zien en wat vooral niet. Het blijkt dat ze goed passen bij een opkomende trend, waarin het gaat om korte ketens en samenwerken in coöperatieve modellen met veel eigen zeggenschap. Ze staan haaks op globalisering en marktwerking. De ‘instituties voor collectieve actie’ kunnen in de ogen van De Moor en Duffhues ook na corona blijvend bijdragen aan andere inrichtingen van zorg en welzijn, bedrijven en werk, voedselproductie en consumptie.

Onbegrepen
Wat in het onderzoek opvalt, is dat deze meer ‘citizen-based governance’ botst met overheden en gemeenten niet in de laatste plaats. Initiatiefnemers blijken nogal eens vast te lopen op de sectorale visie van overheden, waarbij ze van het ene loket naar het andere worden gestuurd om er vervolgens achter te komen dat hun integrale visie niet wordt begrepen. Dat geldt eens te meer wanneer de collectieve actie niet spoort met het gemeentelijk beleid. ‘De overheid heeft moeite met burgercollectieven als hybride organisatievorm, vooral als het om financiering gaat’, aldus Duffhues. ‘De overheid vertrouwt burgers niet die dingen op een eigen manier doen.’ Een nieuw samenspel is nodig.