‘Ik schop het perverse verdienmodel onderuit’

Achter een goddelijke neobarokke façade gaan in Oudenbosch verpaupering en drugscriminaliteit schuil. Burgemeester Bernd Roks ziet het als zijn missie om de verloedering uit het West-Brabantse dorp te verdrijven en het religieus erfgoed in zijn oude luister te herstellen.

Hoe bestaat het, hier in Oudenbosch (gemeente Halderberge): een kolossale kopie van de Sint-Pieter met de voorgevel van de Romeinse basiliek Sint-Jan van Lateranen. En aan de overkant van de straat de neobarokke kapel van Saint Louis. Hoe bestaat het, vroeg burgemeester Bernd Roks (46) zich een paar straten verderop af, dat we de verloedering van Oudenbosch zo lang hebben geduld? Twee werkelijkheden in West-Brabant: een fabelachtige façade en een verpauperd dorp. Roks: ‘In dit deel van Brabant wil de eerste aanblik weleens bedriegen. Oudenbosch lijkt een idyllisch plattelandsdorp, maar er zit een duistere laag onder met stadse problemen. Die laag moet verdwijnen. Na jaren van verwaarlozing maken we daar nu werk van en geven we het religieus erfgoed zijn glans terug.’

Dat verklaart wellicht waarom er een groot beeld van Maria en het kindje Jezus in de werkkamer van de (VVD)-burgemeester staat. Roks: ‘Oudenbosch is de afgelopen dertig jaar serieus in verval geraakt. Dat heeft veel te maken met de neergang van het religieus erfgoed. De paters en de nonnen zijn vertrokken, gebouwen zijn gesloopt. Dat heeft Oudenbosch ontzield achtergelaten. Heel veel panden staan er lelijk bij en hebben geen inhoud meer. We willen ze een nieuw leven met een zinvolle bestemming geven. Eén van die panden is het klooster Maria ter Engelen van de Franciscanessen van Oudenbosch. We maken daar nu een zorgcomplex van. De laatste zusters zijn in november vertrokken, en dit beeld stond in de kapel van de zusters.

Het beeld verhuist naar de kapel van het vernieuwde Sint-Annaklooster. Dit klooster heeft jaren leeggestaan en we zijn het nu aan het restaureren. Niemand had plek voor het beeld, dus weet je wat: mijn kamer is groot genoeg, zet haar bij mij. Ik vind het ook wel symbolisch; het geeft aan waar het hart van de burgemeester ligt.’

Verweesd

Kloosters, kapellen en kerken. Zoveel roomse historie, zoveel pracht en praal, en als je dan over de Molenstraat naar de Basiliek van de Heiligen Agatha en Barbara (1867-1880) rijdt …. ‘Geen boom, het is de verpauperde loper van Oudenbosch’, vult Roks aan. Hoe dat komt? ‘Oudenbosch is na een rijk verleden niet alleen verweesd achtergebleven, maar ook verwaarloosd. De nonnen en de paters verdwenen en er zijn mensen aan de onderkant van de markt neergestreken die niets met Oudenbosch hadden. Er werden huisjes opgekocht en verkamerd door pandjesbazen die zes mensen in een huis stopten; keer vierhonderd euro cash voor twaalf vierkante meter. De huisjesmelkerij zorgde voor verloedering en ook nog eens voor veel overlast binnen het criminele circuit. Als je eenmaal de spiraal naar beneden hebt gevonden, dan gaat het snel.’

En de gemeente heeft het zo’n beetje laten gebeuren. Ze verhuist haar burelen in 2009 bijvoorbeeld van het klooster Sint Anna naar de Parklaan en laat het klooster aan zijn lot over. Ze biedt de Kapel van Sint Anna zelfs aan voor de sloop. In wat tot 2012 hotel Tivoli was, en daarvoor het neogotische broederhuis van de broeders van Oudenbosch, bivakkeren al meer dan tien jaar, met goedvinden van de gemeente, ‘tijdelijk’ arbeidsmigranten. Roks: ‘Op één van de mooiste plekken in Oudenbosch zitten 130 arbeidsmigranten. Je wilt niet dat die dronken over straat zwalken.

Ik heb de ondernemer een last onder dwangsom gestuurd. Er komt een einde aan het gedogen. Hij kan aan de rand van de kern van Oudenbosch een mooie accommodatie bouwen. Ik wil daar wel wat voor terug. Zijn huizen met daarin arbeidsmigranten worden allemaal verkocht aan starters. En het hotel wordt weer een hotel. De kwaliteit moet omhoog en die is nu nog te laag, ondanks het DNA van Oudenbosch.’

Politieagent

Bernd Roks, geboren en getogen in het naburige Etten-Leur, wist waaraan hij begon toen hij in september 2020 in Oudenbosch neerstreek. ‘Juist daarom wilde ik hier burgemeester worden. Juist omdat er zo weinig werd gedaan met de geschiedenis die hier voor het oprapen ligt. Het ligt op straat, doe er wat mee!’ Hij had het geluk dat toenmalig commissaris van de koning Wim van de Donk dat ook vond.

Roks: ‘Gedeputeerde Staten had zijn nek uitgestoken en Halderberge een dikke subsidie gegeven voor het oppoetsen van het religieus erfgoed. Maar het kwam niet van de grond. Het heeft hier meer dan vijftien jaar op zijn achterwerk gelegen. Sint Anna verpieterde, de kapel van Saint-Louis stond er, maar er werd niets mee gedaan. De buurt verpauperde. De provincie ergerde zich: wij steken onze nek uit en jullie doen niets. Eén van de opdrachten van de commissaris was daarom: schud die boel op, geef richting en verzamel mensen om je heen die werk willen maken van de gedaanteverwisseling van Oudenbosch. Ik ben gids en accountmanager.’

Bernd Roks stapt na zijn benoeming letterlijk in de verloedering. Hij wordt buurman van het Sint Annaklooster. Het gezin Roks koopt in het hartje centrum het oudste – maar net zo verwaarloosde – huis van Oudenbosch. Roks: ‘Je kunt als burgemeester in een stil wijkje in een bungalow gaan wonen, maar als je de handen op elkaar wilt krijgen voor een opknapbeurt van het centrum van Oudenbosch, dan moet je er middenin zitten. Krijg je scheldende ondernemers aan tafel in het gemeentehuis. “Jij weet nergens niks van.” “Oh? Daar woon ik, ik weet precies wat er gebeurt.” Dat is ook wel een valkuil hoor. Je loopt ‘s avonds met de hond een rondje, je ziet wat en je bemoeit je ermee. Daar moet je voor oppassen. Je bent geen politieagent.’

Oppoetsen

‘De verpaupering is in de loop van tientallen jaren van buiten naar binnen gedrongen’, zegt burgemeester Roks, ‘en die moeten we er nu van binnen naar buiten uitdrukken. Dat betekent om te beginnen dat we het religieus erfgoed in het centrum van Oudenbosch een zinvolle bestemming geven én het gebied eromheen oppoetsen. We hebben geld vrijgemaakt om het plein naast de basiliek te vergroenen. Er komt een soort Vaticaanse tuin tussen de basiliek en het klooster van Sint Anna.’ Als de renovatie van het hart van het dorp rond de Markt op zijn einde loopt, krijgt de ‘loper’ van Oudenbosch (de Molenstraat) een facelift. ‘Daarmee moet de straat nóg onaantrekkelijker worden voor pandjesbazen’, zegt Roks. Nóg onaantrekkelijker, want de gemeente heeft het huisjesmelken al aan banden gelegd. In 2021 nam de gemeenteraad een verordening aan dat huiseigenaren maar twee huurders in een woning mogen hebben. Roks: ‘We hebben een tweetrapsraket ontwikkeld: ik schop het perverse verdienmodel onderuit en de wethouder gaat met gebiedsontwikkeling aan de slag.’

De panden die al voor 2021 werden uitgemolken, vallen niet onder deze verordening. Twee daarvan, in de Brouwerijstraat, nota bene pal om de hoek van de kapel van Saint Louis (1865-1866), waren burgemeester Roks al langer een doorn in het oog. Op de nummers 9 en 11 was het altijd hetzelfde liedje: overlast, drugs, steekpartijen. Roks: ‘Toen er afgelopen zomer acht politieauto’s in de straat stonden en een politiehelikopter boven Oudenbosch hing, had ik de optelsom snel gemaakt. Tumult, kabaal – nu is het afgelopen. Ik ben vertrouwelijk met de gemeenteraad en het college om de tafel gaan zitten. Ik kreeg het mandaat van de raad om de problemen in de Brouwerijstraat op te lossen. Samen met de adviseur openbare orde en veiligheid heb ik de eigenaar van die panden gesproken. Zo’n pandjesbaas verdient heel gemakkelijk zijn geld en wil dat blijven doen. Dat kan zolang hij onder de radar blijft. Dus ga je met boa’s langs, bel je af en toe op, nodig je hem uit op gemeentehuis. Betaal jij wel belasting? Ik heb in maart een pand gekocht voor 216.500 euro en het andere voor 217.500. We hebben ze voor 195.000 per stuk doorverkocht aan starters. Als je die 50.000 euro verlies afzet tegen de kosten die we al die jaren hebben gemaakt en de imagoschade die we hebben geleden, dan is dat echt kleingeld.’

Het bestuursrecht bracht in Brouwerijstraat geen soelaas en van strafrechtelijk optreden moest hij het ook niet hebben. ‘We zijn hier door de bodem van onze politiecapaciteit gezakt. En dat terwijl wij in de Markiezaten in de woorden van mijn collega in Roosendaal Han van Midden de speeltuin van de criminelen zijn. Dat kan ik blijven benadrukken, en dat doe ik ook, maar dat wil niet zeggen dat wij hulpeloos zijn. Je kunt met weinig middelen heel creatief zijn.’ Zoals? Roks: ‘Vorig jaar september reden drie gasten met een flinke criminele staat van dienst in Oud Gastel twee moeders en twee kinderen dood. Je ziet de auto van 2,5 ton waarin ze reden en je weet: dit is drugshandel en crimineel geld. Dergelijke auto’s rijden wel vaker keihard door de gemeente. Wat kunnen we doen om het ze moeilijk te maken? We hadden een nieuwe jonge officier van justitie die zijn nek wel wilde uitsteken.

Dolgraag

De politie deed dolgraag mee. Het artikel over joyriding leek ons wel wat. Je moet kunnen aantonen dat de auto waarin je rijdt van jou is of dat jij daarvoor expliciet toestemming hebt. Dat kunnen die gasten niet; ze halen ze uit criminele bv’tjes. Nu staan 41 van dat soort auto’s in een loods.’ Spitsvondigheid die niet zonder gevaar is. Zeker niet voor een zichtbare burgemeester van wie iedereen weet waar hij woont. Roks: ‘Je weet dat je bedreigd gaat worden. Ik neem dat voor lief. Je moet als bestuurder een zure appel durven doorbijten. Dat geldt voor de drugscriminelen in die dure auto’s en dat gold ook voor de criminele junks in de Brouwerijstraat. Je hebt hier als bestuurder niets te zoeken als je je handen niet vies wilt maken.

Zonder die vieze handen begint een ondernemer geen leuke horecazaak in Oudenbosch. En blijf jij hier niet overnachten als je ‘s middags bij de Heiligen Agatha en Barbara bent geweest of ‘s avonds een concert hebt bezocht in Saint Louis. Of als je bij The Passion bent geweest, die we in 2025 écht hopen binnen te halen als het religieus erfgoed in zijn oude luister is hersteld. Oudenbosch is toch gemaakt voor die paasvertelling?’ En wie weet brengt de koning eerder al een bezoekje aan het Vaticaan in Nederland.