Verstedelijkingsstrategie Metropoolregio Eindhoven

Op zeven plekken in het land hebben regio’s en provincies verstedelijkings-strategieën ontwikkeld, aangedreven door de nieuwe Nota Ruimte. Geen eenvoudige opgave, want de druk is hoog. Volgens Anton Bos, partner Verstedelijkings- en Gebiedsopgaven bij BMC, kunnen verstedelijkingsstrategieën alleen succesvol zijn bij evenwichtige regionale samenwerking. De regio is één ecosysteem waarin alles met alles samenhangt. Dat verstedelijking geen bedreiging hoeft te zijn, maar allerlei kansen biedt, bewijst Metropoolregio Eindhoven (MRE). Hier wordt de ontwikkelopgave strategisch ingezet om tegelijkertijd te werken aan toekomstbestendige steden én toekomstbestendige regionale en landelijke kernen.

De Metropoolregio Eindhoven, een bestuurlijke samenwerking tussen 21 gemeenten in het zuidoosten van Nederland, staat voor grote uitdagingen. De regio groeit sterk. Er is grote vraag naar meer woningbouw, meer bedrijventerreinen, meer werklocaties. Het MIRT-onderzoek ‘Verstedelijking en Bereikbaarheid Brainportregio’, eind 2020 afgerond, schetste de contouren voor een aanpak. In vervolg hierop is de Regionale ontwikkelstrategie gemaakt. Deze strategie, waar BMC een adviserende rol in had, is medio 2023 opgeleverd. Zowel het MIRT-onderzoek als de Regionale ontwikkelstrategie zoeken antwoord op deze sleutelvraag: hoe kunnen we de forse economische groei in onze regio accommoderen vanuit een aanpak die de hele regio beter, mooier en leefbaarder maakt? 

Alles is onlosmakelijk met elkaar verbonden

Kern van de aanpak is dat de regio wordt gezien als één ecosysteem. De grote steden Eindhoven en Helmond, de regionale kernen Maarheeze, Deurne en Eersel, en het landelijke gebied zijn in deze visie onlosmakelijk met elkaar verbonden. Ze hebben elkaar nodig, ze versterken en voeden elkaar. Op allerlei manieren. De vraag naar meer woningbouw en bedrijventerreinen is niet op te lossen op het schaalniveau van één gemeente. De kwaliteit van het landelijk gebied bepaalt deels ook de woonaantrekkelijkheid van groeiende steden. Regionale kernen kunnen alleen floreren als er ook goede verbindingen en hoogwaardig openbaar vervoer zijn, die waarborgen dat iedereen werklocaties kan bereiken. Het landelijke gebied en de dorpen kunnen hun voorzieningen en hun aantrekkelijkheid alleen behouden als ze goed en slim verbonden zijn met de grotere regio. Er blijft dan draagvlak voor voorzieningen, wat direct bijdraagt aan sociale cohesie en brede welvaart.

Integrale opgave, gebalanceerde groei

Metropoolregio Eindhoven ziet verstedelijking als een integrale opgave die eerst en vooral kansen biedt. In de strategie van Metropoolregio Eindhoven gaat het ontwikkelen van nieuwe stedelijkheid altijd samen met impulsen voor regionale kernen en impulsen voor de leefbaarheid van landelijke kernen. De strategie koerst op gebalanceerde groei: hoe kunnen we in de economische ijzersterke Metropoolregio Eindhoven een robuust ecosysteem bouwen en onderhouden, een ecosysteem waarin steden, regionale kernen en landelijke kernen ieder een rol en bijdragen hebben én ieder ook profiteren?

Woningbouw spreiden, bereikbaarheid borgen

In de Regionale ontwikkelstrategie is deze gebalanceerde groei nader uitgewerkt. Op alle relevante terreinen zijn visies en aanpakken op regionale schaal overlegd en geformuleerd – als ware de Metropoolregio Eindhoven één grote gemeente. Als het gaat om de woningbouwopgave (100.000 woningen voor de regio) worden niet alle lasten en lusten bij de steden Eindhoven en Helmond gelegd. Beide steden zullen de komende jaren – uiteraard – flink groeien. Maar de strategie laat een deel van de woningopgave ook, min of meer gelijkmatig, landen in regionale kernen, juist ook om deze kernen sterker te maken. Dorpen krijgen in de strategie ook beperkte uitbreidingsruimte. Altijd op voorwaarde dat de natuurkwaliteit en de kwaliteit van het landelijk gebied gehandhaafd blijven, en de dorpsranden mooi blijven. Zo blijft er aanbod voor de lokale woningvraag en kunnen bijvoorbeeld jongeren vaker in het eigen dorp blijven wonen.

Extra groei is in de ontwikkelstrategie voorzien voor plaatsen met mobiliteitshubs, waar mensen vanaf de fiets of vanuit de auto kunnen overstappen op het OV-netwerk. Station Deurne, station Maarheeze en Knooppunt Eersel zijn locaties met veel potentieel, die de subregio’s van de Metropoolregio verbinden met het stedelijk netwerk. Bij deze locaties komt extra ruimte voor woningbouw, in combinatie met een robuust OV-netwerk. 

Nieuwe regionale bedrijventerreinen, behoud lokale werklocaties

De Metropoolregio heeft ook grote behoefte aan meer bedrijventerreinen. Waar moeten deze extra hectares vandaan komen? De ontwikkelstrategie zet in op voldoende ruimte voor regionale bedrijventerreinen, in aanvulling op bestaande locaties met internationale allure zoals de stationsomgeving van Eindhoven en de High Tech Campus. Tegelijkertijd wordt nadrukkelijk ingezet op het behoud en het transformeren en intensiever benutten van bestaande bedrijventerreinen. Er moet daarnaast, zo stelt de strategie, ruimte blijven voor lokale bedrijvigheid, met bedrijventerreinen tot maximaal 1 hectare. Reden: het regionale en lokale mkb wordt soms onderschat, maar is vitaal voor de leefbaarheid en aantrekkelijkheid van dorpen. De werkgelegenheid van deze bedrijven draagt direct bij aan de beschikbaarheid van voorzieningen, woningen, OV, onderwijs, en winkels.

Hefboom voor maatschappelijke opgaven

In de ontwikkelstrategie is ook nagedacht over manieren om de verstedelijking te gebruiken als hefboom voor maatschappelijke opgaven. Ofwel: hoe kunnen we bij het accommoderen van economische groei in onze regio meteen ook mooie stappen zetten op het gebied van energietransitie, verduurzaming en klimaatadaptatie? Bij nieuwbouw is het uiteraard zaak om direct te kiezen voor duurzame en groene oplossingen. Maar bestaande woningen en bestaande wijken bieden ook goede mogelijkheden om te verduurzamen en te vergroenen. Zo zijn er in de regio meerdere wijken uit de jaren zestig – de klassieke doorzonwoning – die van het gas af kunnen en waar ook betere isolatie mogelijk is. Ook het splitsen van bestaande woningen biedt kansen. Niet alleen om meer mensen een dak boven het hoofd te bieden, maar ook als aanjager van sociale cohesie in wijken en draagvlak voor voorzieningen.

Behoud en ontwikkeling identiteit 

Met de ontwikkelstrategie proberen bestuurders en beleidsmakers de onstuimige groei van Metropoolregio Eindhoven in goede banen te leiden. Dat doen ze via slimme spreiding van woningbouw en bedrijventerreinen en via verbetering van de regionale verkeersinfrastructuur. Toch is dit nog onvoldoende om de hele regio mee te krijgen. De veranderingen zorgen ook voor onzekerheid. Mensen vragen zich af of de verstedelijking en grote groei van de economie de kwaliteit van leven en de leefbaarheid in de regio bedreigen. Wat gebeurt er met onze regionale kernen als deze groter worden en als hier steeds mensen van buiten de regio komen wonen? In hoeverre tasten de veranderingen de identiteit van onze dorpen aan? In antwoord op dit soort vragen moeten ‘we’ de komende periode meer met elkaar in gesprek over identiteit. Dit wordt een belangrijke volgende etappe in de ontwikkelopgave van Metropoolregio Eindhoven. Overheden moeten niet alleen met overheden en grote bedrijven praten, maar ook met inwoners en maatschappelijke organisaties. Wat is die identiteit precies en waar wordt deze door bepaald?