Meer geld voor gemeenten in de komende jaren
Meicirculaire basis voor de komende meerjarenbegroting.
Gemeenten ontvangen bijna de helft van hun inkomsten via het gemeentefonds. Voor de begroting van het komende jaar zijn ze verplicht om zich te baseren op de stand van de meicirculaire. Daarom wordt er in de gemeentehuizen reikhalzend uitgekeken naar dit document. Het goede nieuws is: de eerdere berichten van BMC over het regeerakkoord van het kabinet Rutte IV, de startnota, de maartbrief en de Voorjaarsnota, waarin extra middelen voor gemeenten werden aangekondigd, worden nu bevestigd in de meicirculaire. Voor gemeenten die zich al hebben gebaseerd op de eerdere berichten bevat de circulaire niet veel nieuws. Gemeenten die hebben gewacht tot de definitieve aankondiging in de circulaire, kunnen de verruiming van de budgetten in hun begroting opnemen. In dit artikel schetsen wij de stand van de meicirculaire ten opzichte van december vorig jaar.
Een hoger accres van bijna vijf miljard in 2025
Tot en met 2025 geldt voor de groei van het gemeentefonds de methodiek dat wanneer de rijksuitgaven stijgen, het gemeentefonds evenredig meegroeit. Omgekeerd geldt hetzelfde: dalen de rijksuitgaven als gevolg van bezuinigingen, dan daalt het gemeentefonds evenredig mee. Dit noemen we de trap-op-trap-af-systematiek. Een nadeel van deze systematiek is dat het beeld van de rijksuitgaven tussen mei en september vaak fluctueert. Omdat het kabinet Rutte IV in de jaren tot en met 2025 meer gaat uitgeven, stijgt ook het gemeentefonds evenredig mee. Gemeenten krijgen daardoor een hogere uitkering uit het gemeentefonds. Deze stijging omvat ongeveer € 1 miljard in 2022 en loopt op tot ongeveer € 5 miljard in 2025. Voor een gemiddelde gemeente van ongeveer 40.000 inwoners betekent dit een verhoging die oploopt van ongeveer € 2 miljoen in 2022 tot € 10 miljoen in 2025. Op dit accres wordt in deze periode ieder jaar € 250 miljoen in mindering gebracht voor de voeding aan het Volkshuisvestingsfonds (€ 150 miljoen) en de Woningbouwimpuls (€ 100 miljoen). Bij onze analyse van de startnota hebben wij al aangegeven dat het hier in feite een sigaar uit eigen doos betreft. De accresraming ziet er als volgt uit:
In december was al bekend dat het gemeentefonds in 2026 € 1 miljard zou stijgen ten opzichte van het jaar 2025. Dat is logisch, want gemeenten zullen in 2026 geconfronteerd worden met loonstijgingen en prijsstijgingen. Die moeten uit dit bedrag worden bekostigd. Het bedrag van € 1 miljard kwam uit op een stijging van ongeveer 3%. Dat hebben wij dit beeld meegenomen.
Vanaf 2026 een andere accressystematiek
Voor 2026 heeft het Rijk het accres (de jaarlijkse stijging) gefixeerd op € 840 miljoen voor het gemeentefonds. Dit bedrag wordt jaarlijks alleen bijgesteld met de loon- en prijsbijstelling.
Effecten vanwege de hogere inflatie
Bij de berekening van het accres bij de Miljoenennota 2022 en de startnota werd rekening gehouden met de loon- en prijsontwikkeling uit de Macro Economische Verkenningen 2022. Voor 2026 en 2027 wordt de loon- en prijsontwikkeling nu bijgesteld op basis van de ramingen van het Centraal Economisch Plan 2022. Als gevolg van de hogere inflatie vallen deze percentages nu hoger uit. De index die hiervoor wordt gebruikt is het gewogen gemiddelde van drie indices: de loonvoet sector overheid (60%), de index materiële overheidsconsumptie (20%) en de index overheidsinvesteringen (20%). De onderstaande tabel laat de verschillen zien.
Incidenteel schrappen van de oploop van de opschalingskorting
In 2012, bij de formatie van het kabinet Rutte II, werd ingezet op een opschaling van gemeenten. Deze zou moeten leiden tot besparingen door schaalvoordelen, verminderen van toezicht, vereenvoudiging van regelgeving en minder dubbeling van taken. Daarnaast werd uitgegaan van een daling van het aantal gemeenteambtenaren doordat gemeenten groter worden of met elkaar gaan samenwerken. Hiertoe zou het gemeentefonds over een periode van 10 jaar met € 975 miljoen worden gekort. De beoogde opschaling is inmiddels van de baan, maar de korting is in stand gebleven. Tot nu toe is € 300 miljoen gekort. De verhoging van de korting is de laatste jaren tot en met 2022 incidenteel geschrapt. De komende jaren is er nog een aanvullende korting ingeboekt die oploopt tot € 675 miljoen. In het regeerakkoord is afgesproken dat deze korting in ieder geval tot en met 2025 komt te vervallen. Voor een gemiddelde gemeente van 40.000 inwoners loopt dit (incidentele) effect op tot circa € 1,4 miljoen in 2025. In onze eerdere publicaties hadden wij dit al aangegeven. Dit effect is nu verwerkt in de meicirculaire.
Plaats als eerste een reactie
U moet ingelogd zijn om een reactie te kunnen plaatsen.