Analyse van de brief aan de Kamer
De Minister van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties (BZK) wil de eerder aangekondigde herverdeling van het gemeentefonds per 1 januari 2023 invoeren. Dit heeft zij op 6 april jl. via een Kamerbrief laten weten. In deze Maartbrief gaat ze verder in op de herverdeling van het gemeentefonds en de doorrekening van de effecten van het regeerakkoord. BMC-adviseur Erwin Ormel maakte een eerste analyse van de brief.
Andere verdeling gemeentefondsbedrag
In drie eerdere publicaties hebben wij al verslag gedaan van de effecten van de herverdeling van het gemeentefonds voor de diverse gemeenten. De Nederlandse gemeenten ontvangen ongeveer de helft van hun inkomsten uit het gemeentefonds. De totale omvang hiervan bedraagt ongeveer € 30 miljard. Een groot deel van dit bedrag wordt nu anders verdeeld. De totale omvang van de uitkering uit het gemeentefonds neemt niet toe of af. Maar dat neemt niet weg dat de nieuwe verdeling winnaars en verliezers kent.
Centrummaatstaf
Het nieuwe verdeelmodel bestaat uit een aantal verdeelmaatstaven die een grote impact hebben op de verdeling van de gelden. Zo is er een nieuwe centrummaatstaf geïntroduceerd die in het voordeel werkt van gemeenten met relatief veel centrumvoorzieningen. Die maatstaf heeft een forse nadelige uitwerking voor gemeenten met een veel beperktere centrumfunctie. Ook uit onze eigen analyses kwam dit effect naar voren. De Raad voor het Openbaar Bestuur heeft geadviseerd om deze maatstaf te heroverwegen, maar dit advies heeft de minister niet overgenomen.
Eenpersoonshuishoudens
Hetzelfde geldt voor de maatstaf eenpersoonshuishoudens. Zo wordt een deel (16%) van de WMO-middelen (€ 3,3 miljard) verdeeld naar rato van het aantal eenpersoonshuishoudens. De gedachte daarachter is dat eenpersoonshuishoudens eerder een beroep doen op de gemeente voor WMO-ondersteuning omdat er geen mantelzorg is. Deze verdeling pakt daarmee voordelig uit voor studentensteden als Groningen, Amsterdam en Leiden, die een relatief groot aandeel eenpersoonshuishoudens kennen. De Raad voor het Openbaar Bestuur adviseerde om hier nog eens goed naar te kijken voor invoering van het nieuwe model. Ook dit advies neemt de minister niet over.
Verevening eigen middelen
Daarnaast heeft de Raad voor het Openbaar Bestuur gevraagd om eerst nader onderzoek te doen naar de verevening van de eigen middelen. Zo krijgen in het verdeelmodel gemeenten met hoge winsten uit de grondexploitaties dezelfde behandeling als gemeenten die die winsten niet kunnen bijschrijven. Ook dit advies neemt de minister niet over.
Wel zegt de minister toe om naar deze onderwerpen nader onderzoek te doen. Als de uitkomsten hiervan bekend zijn, bekijkt ze wat de effecten zijn voor het verdeelmodel. Maar de herverdeling zal ze er niet door uitstellen.
Beperking ingroeipad
Het ingroeipad wordt beperkt tot drie jaar. In het eerste jaar bedraagt het maximale effect € 7,50 per inwoner, en in de twee daarop volgende jaren nog eens aanvullend € 15 per inwoner. Dat betekent dat gemeenten er in drie jaar maximaal € 37,50 per inwoner op vooruit of achteruit gaan. De invoering van het nieuwe model wordt tijdig geëvalueerd. Aan de hand van deze evaluatie besluit het kabinet over de invulling van het traject voor 2026 en daarna. Daaruit is op te maken dat de provinciale toezichthouders ermee instemmen dat gemeenten in 2026 mogen rekenen met een maximaal effect van € 37,50 per inwoner en niet nu al hoeven te anticiperen op een groter effect.
Sociaal en financieel zwakke gemeenten
BMC heeft in eerdere analyses ook al aangegeven dat, ondanks bijstellingen in de loop van 2021, de herverdeling nadelig uitpakt voor een aantal gemeenten. Dit zijn de gemeenten met een zwakke sociale structuur en een lage solvabiliteitspositie. Deze gemeenten zijn met name te vinden in het noorden van het land. De minister belooft om te bekijken met welke maatregelen deze gemeenten voldoende weerbaar kunnen blijven. Voor deze gemeenten komt er een aangepast ingroeipad tot en met 2025.
Reacties: 1
U moet ingelogd zijn om een reactie te kunnen plaatsen.