Septembercirculaire: enige verlichting voor het meerjarenbeeld

De  meeste gemeenten zitten in de afronding van hun begroting voor 2020. Tussen nu en de eerste week van oktober zullen in vrijwel alle gemeenten de colleges hun begrotingen aan de gemeenteraden aanbieden. De colleges die hun hoop hadden gevestigd op de septembercirculaire kunnen opgelucht ademhalen. In de septembercirculaire, die op Prinsjesdag is verschenen, valt vanaf 2020 weer een groei te noteren ten opzichte van de stand van de meicirculaire.

Maar eerst moeten de gemeenten in 2019 door de zure appel heen bijten …

Gemeenten die alles op alles moeten zetten om in het lopende jaar zwarte cijfers te noteren worden niet geholpen door deze septembercirculaire. Het rijk geeft aan dat het in 2019 naar verwachting minder zal uitgeven dan is begroot. De investeringen in de infrastructuur en bij defensie lopen achter ten opzichte van de planning. Als het rijk minder uitgeeft, daalt de uitkering uit het Gemeentefonds evenredig mee en omgekeerd. En dat betekent voor 2019 een verlaging van het accres met ruim € 200 miljoen. Voor een gemiddelde gemeente van 40.000 inwoners betekent dit een nadeel van ruim € 400.000.

… om te kunnen profiteren van de groei in latere jaren

Het rijk verwacht dat de achterlopende investeringen in 2019 en latere jaren worden ingehaald. In de komende jaren wordt er naar verwachting meer uitgegeven dan waarvan tot nu toe is uitgegaan. Ten opzichte van de meicirculaire groeit het accres in 2020 met een kleine € 200 miljoen. Vanaf 2021 is de groei het dubbele: ongeveer € 400 miljoen. Voor een gemiddelde gemeente van 40.000 inwoners betekent dit een voordeel van bijna € 400.000 in 2020 en bijna € 800.000 in latere jaren. Maar vanuit de praktijk wordt hierbij een waarschuwing gegeven, omdat de markt onvoldoende capaciteit heeft om alle projecten uit te voeren. Dus enige voorzichtigheid kan geen kwaad.

Een relatieve groei: gemeenten krijgen voor een deel terug wat er in mei is ingeleverd …

De voorspelde groei van het Gemeentefonds is relatief. In de meicirculaire daalde het accres met € 200 miljoen in 2020 en daalde het in latere jaren verder tot € 400 miljoen in 2021 en zelfs € 600 miljoen in de jaren daarna. De stijging van het accres in deze circulaire compenseert in ieder geval tot en met 2021 voor een groot deel wat er in mei is ingeleverd. Vanaf 2022 is de groei in de septembercirculaire ontoereikend om de daling uit de meicirculaire te compenseren.

… en er komen op dit moment geen structurele middelen beschikbaar voor de Jeugdzorg

In de meicirculaire had het rijk voor de periode 2019 tot en met 2021 € 1 miljard incidenteel beschikbaar gesteld voor de Jeugdzorg. Voor 2019 kunnen de gezamenlijke gemeenten € 400 miljoen tegemoetzien en voor de jaren 2020 en 2021 ieder jaar een bedrag van € 300 miljoen. Degenen die hun hoop hadden gevestigd op het structureel doortrekken van deze bijdrage naar 2022 en latere jaren komen bedrogen uit. In deze circulaire wordt nog geen zicht geboden op structureel extra middelen voor de periode na 2021.

Niet-gedeclareerde btw: weliswaar een toevoeging van € 80 miljoen …

Gemeenten kunnen de btw die ze moeten betalen declareren bij het rijk (het BTW-compensatiefonds). Dit fonds kent echter een plafond. Declareren de gezamenlijke gemeenten méér dan er in het BTW-compensatiefonds beschikbaar is, dan moet het Gemeentefonds bijpassen. Blijft er geld over in het BTW-compensatiefonds, dan vloeit dit terug naar het Gemeentefonds. Voor 2019 wordt verwacht dat er een bedrag van € 80 miljoen terugvloeit naar het Gemeentefonds. Gemeenten die hiermee niet hebben gerekend kunnen een eenmalig voordeel noteren. Voor een gemiddelde gemeente van 40.000 inwoners betekent dit een eenmalig voordeel van € 160.000 in 2019.

… maar er vloeit steeds minder terug naar het Gemeentefonds

Het rijk maakt ieder jaar een structurele inschatting van het beroep dat de gemeenten zullen doen op het BTW-compensatiefonds. Op basis van die prognose wordt voorspeld hoeveel geld er naar verwachting wordt teruggestort in het Gemeentefonds. Als gevolg van de economische opleving investeren de gemeenten steeds meer en wordt er dus ook ieder jaar meer btw gedeclareerd bij het BTW-compensatiefonds. Ten opzichte van vorig jaar is er ongeveer € 200 miljoen meer gedeclareerd. Het bedrag dat naar verwachting wordt teruggestort in het Gemeentefonds valt daardoor lager uit. Gemeenten die in hun gemeentebegroting al vooruitlopen op deze groei van het Gemeentefonds moeten een extra tegenvaller noteren. Een gemiddelde gemeente van 40.000 inwoners die zich op deze prognoses heeft gebaseerd moet een structurele tegenvaller noteren van ongeveer € 400.000.

Onderstaande tabel geeft een beeld van de verwachte terugstorting in september 2018 ten opzichte van de huidige prognose:

Recapitulatie algemene uitkering

Recapitulerend ziet de ontwikkeling van de algemene uitkering er als volgt uit:

Decentralisatie- en integratie-uitkeringen: extra middelen voor kabinetsprioriteiten

Naast de algemene uitkering kent het Gemeentefonds ook nog de zogeheten ‘integratie- en decentralisatie-uitkeringen’. Dit zijn uitkeringen die (nog) niet via de reguliere verdeelmaatstaven aan de gemeenten worden toegekend. Per saldo is hiermee een bedrag gemoeid van ongeveer € 5,5 miljard. Ten opzichte van de meicirculaire wordt er een bedrag van ongeveer € 150 miljoen toegevoegd.

• Voor de volumegroei beschermd wonen komt met ingang van 2020 € 53 miljoen beschikbaar.
• Voor de ambulantisering van het beschermd wonen komt met ingang van 2019
  € 38 miljoen beschikbaar en dit bedrag loopt op tot € 73 miljoen in latere jaren.
• In 2019 komt de eerste tranche beschikbaar voor de zogenoemde ‘Regio Deals’. Het gaat hier om een bedrag van € 37 miljoen en dit komt beschikbaar voor zes verschillende regio’s.
• In 2019 komt de tweede tranche (€ 34 miljoen) beschikbaar voor  27 grootschalige proeftuinen in het kader van het Programma Aardgasvrije Wijken. Deze gemeenten ontvangen een rijksbijdrage voor het aardgasvrij maken van een bestaande wijk. In de proeftuin leren gemeenten samen met bewoners en belanghebbenden hoe een bestaande wijk van het gas kan worden gehaald. In totaal is er een bedrag van € 126 miljoen beschikbaar voor de 27 gemeenten.
• In het Klimaatakkoord is overeengekomen dat het rijk voor een periode van drie jaar middelen beschikbaar stelt voor de ondersteuning van het proces van de Regionale Energiestrategieën (RES) in de regio. Het is de bedoeling dat de regio’s deze middelen doelgericht inzetten voor de definiëring van hun Regionale Energiestrategie. De besluitvorming over de besteding van de middelen vindt in de regio plaats. 25 gemeenten ontvangen een uitkering van in totaal ruim € 28 miljoen.

Meer informatie & contact

Voor meer informatie met betrekking tot de septembercirculaire kunt u contact opnemen met onze adviseurs Erwin Ormel via telefoonnummer 06 - 10 63 16 53 of per email erwin.ormel@bmc.nl of met Siemen Fuite via telefoonnummer 06 - 22 45 80 31 of per email siemen.fuite@bmc.nl.