Jeugdwet in een politiek-ambtelijke omgeving: (in)spannend?

Over enkele maanden zullen gemeenten worden belast met de immense verantwoordelijkheid die de Jeugdwet bij hen neerlegt. Dit vergt een omvangrijke voorbereiding. Zorg moet worden ingekocht, maar ook de ambtelijke organisatie moet erop worden voorbereid. Natuurlijk moeten er de nodige besluiten worden genomen, denk hierbij aan de vaststelling door de gemeenteraad van de nodige verordeningen. Deze moeten door B&W (lees: de ambtelijk beleidsadviseurs) worden voorbereid. Aan een adequate voorbereiding gaat een nog adequatere kennisverwerving vooraf. Deze kennisverwerving richt zich primair op inhoud en strekking van de ingewikkelde Jeugdwet zelf.

Dit brengt ons op de actoren die bij de uitvoering van de Jeugdwet (zullen) zijn betrokken.
Voor de uitvoering “in het veld” ligt het voor de hand dat hiervoor betrokken personen worden ingeschakeld die kennis en affiniteit hebben met de doelgroep van de Jeugdwet. Dat deze doelgroep “per definitie” kwetsbaar is behoeft geen betoog.

Degenen die de Jeugdwet daadwerkelijk bij gemeenten gaan uitvoeren zullen een hulpvraag moeten omzetten in een juridisch houdbare beschikking. Uiteindelijk zal elke aanvraag die de “gemeente” bereikt immers tot een beslissing in de vorm van een beschikking moeten worden omgezet. Nu het hier om een volstrekt nieuwe taak gaat, is (nagenoeg) zeker dat de medewerkers die gemeenten erop gaan inzetten geen door de wol geverfde gemeenteambtenaren zijn. Integendeel, wellicht. De verwachting is dat hiervoor mensen zullen worden ingeschakeld die niet eerder werkzaam waren in een politiek-bestuurlijke omgeving die een gemeente nu eenmaal is. Niettemin zullen zij wel worden belast met een ook vanuit politiek oogpunt kwets- en breekbare taak en opdracht.

De vraag is, of hierbij voldoende is en wordt stilgestaan door de gemeentelijke beleidsmakers. Wat betekent dit voor hen, en in het kielzog hiervan: voor hun doelgroep?

Werken bij de gemeente betekent immers: werken in een omgeving die wordt gekenmerkt door een politiek gelegitimeerd bestuur. Dit is in alles merk- en voelbaar. Degenen die de Jeugdwet bij gemeenten uitvoeren moeten hiervan doordrongen zijn én ermee weten om te gaan.

Werken bij een gemeente betekent per definitie dat een vakman zijn werk verricht in een omgeving waar door passanten aan de touwtjes wordt getrokken. Deze passanten worden bij verkiezing dan wel benoeming niet primair beoordeeld op inhoudelijke vakkennis inzake de Jeugdwet. Zij dragen wel de verantwoordelijkheid, in juridische en politieke zin, voor de werkzaamheden die de vakman verricht.
Wij hebben het hier over de samenstelling van het gemeentebestuur: aan het hoofd staat de gemeenteraad, en het dagelijks bestuur wordt gevormd door het college van burgemeester en wethouders. Lid zijn van de gemeenteraad is een nevenactiviteit, en in principe is iedere ingezetene die ouder is dan 18 jaar hiervoor potentieel kiesgerechtigd.

Een lid van de gemeenteraad kan worden benaderd door een jongere die zich onheus bejegend voelt door de vakman die belast is met de uitvoering van de Jeugdwet. Dat raadslid kan vragen stellen aan B&W, in casu de portefeuillehouder Jeugdwet, zijnde een wethouder. Die op zijn beurt laat zich souffleren door de gemeentesecretaris, die niet altijd op de hoogte zal zijn van de details van het dossier. Daar gaat immers de afdelingsmanager over, die dit veelal overlaat aan de teamleider.

Aan het eind van deze informatielijn staat de vakman. Weet hij van de machten en krachten die deze informatielijn beheersen, is hij daartegen opgewassen? Beschikt hij, anders gezegd, over voldoende politiek-bestuurlijke sensitiviteit? De vraag stellen is hem beantwoorden; weet jij het antwoord?

Mr. Olaf Schuwer