De afgelopen maanden en jaren is al het nodige onderzocht over hetgeen in de uitvoering van de Wsw in Oostelijk Zuid Limburg is misgegaan, onder andere bij Licom NV. Opvallend genoeg speelde in al die onderzoeken de gemeenteraad als eindverantwoordelijke geen rol. Dat is de reden voor de rekenkamercommissies van de gemeenten Brunssum, Heerlen, Kerkrade, Landgraaf, Onderbanken en Vaals om de rol en taken van de gemeenteraden te onderzoeken in de periode 2009-2012. Het onderzoek is uitgevoerd in de maanden juli – september 2012. De centrale vraagstelling is : Welke leerpunten zijn te destilleren uit de wijze waarop de raden van 6 van de 11 aandeelhoudende gemeenten de kaderstellende en controlerende taken hebben ingevuld met betrekking tot de (financiële) situatie bij Licom NV? Dit onderzoeksrapport is gebaseerd op een uitgebreide documentenstudie en interviews met wethouders, ambtenaren en raadsleden.
In het onderzoek worden 4 rollen van de gemeenten met betrekking tot de uitvoering van de Wet Sociale Werkvoorziening (Wsw) onderscheiden : werkgever van Wsw-ers (via het werkvoorzienings-schap WOZL), aandeelhouder van Licom NV, opdrachtgever van Wsw-trajecten en aanbesteder van diensten bij Licom NV. De rekenkamercommissies Parkstad hebben WOZl en Licom NV in 2007 al bestempeld als verbonden partijen met een hoog bestuurlijk en financieel risicoprofiel. De reken-kamercommissies constateren dat de beleidskaders en informatievoorziening met betrekking tot die rollen summier maar volgens de wettelijke kaders zijn vastgelegd. Desondanks schoot de informatie-voorziening in de periode vóór medio 2010 ernstig tekort, met name ten aanzien van de financiële aspecten van de uitvoering. Een oorzaak daarvoor was de beperkte ambtelijke capaciteit op dit gebied bij de gemeenten in de periode voor 2011. Een andere oorzaak ligt in de aandacht voor het onderwerp Sociale Werkvoorziening bij de gemeentebesturen. Het is moeilijke materie en vergt veel deskundigheid en tijd van raadsleden.
Gedurende de privatiseringsgolf midden jaren 90 van de vorige eeuw is de uitvoering van de Wsw door de 11 gemeenten op afstand gezet. In de verwachting dat marktwerking efficiënter zou zijn, en als het meezat er ook nog een bescheiden resultaat geboekt kon worden. Hierbij werd onvoldoende recht gedaan aan het feit dat de raad budget- en eindverantwoordelijk is.
In structuren waarin publiek en privaat gemengd worden zijn vraagstukken met betrekking tot governance ingewikkeld. De verschillende belangen gaven aanleiding tot tegengestelde prikkels met betrekking tot publieke taakuitvoering enerzijds en bedrijfseconomische resultaten anderzijds. De rekenkamercommissies komen tot de conclusie dat de governance structuur niet optimaal heeft gefunctioneerd. De structuur met de gemeenschappelijke regeling WOZL en Licom NV als uitvoerder heeft aanleiding gegeven tot een problematiek van dubbele petten en gebrekkige of tegenstrijdige informatiebehoeften. Dat brak met name op toen het gemeentebestuur, college van B&W en gemeenteraad, niet adequaat geïnformeerd werd over de financiële risico's. Betrokkenen geven vaak de gemeenschappelijke regeling- (WOZL) en NV-structuur (Licom) als reden voor de imperfecte informatievoorziening. De rekenkamercommissies zijn van mening dat de diverse governance codes voldoende beïnvloedingsinstrumenten en waarborgen kunnen geven, afhankelijk van de structuur die men voor de uitvoering kiest.
1 Inleiding
1.1 Aanleiding voor het onderzoek
1.2 Opbouw van het rapport
2 Onderzoeksvragen en normenkader
2.1 Centrale vraagstelling
2.2 Onderzoeksvragen
2.3 Normenkader
3 Aanpak van het onderzoek
3.1 Aanpak
3.2 Beperkingen van het onderzoek
4 Bevindingen
4.1 Inleiding
4.2 Beleidskaders
4.3 Informatievoorziening.
4.4 Governance
5 Conclusies en aanbevelingen
5.1 Conclusies met betrekking tot beleidskader en informatievoorziening
5.2 Conclusies met betrekking tot governance
5.3 Aanbevelingen
Bijlagen
Bijlage 1. Tijdlijn WOZL, uit de jaarrekening 2008, begrotingen 2010 en 2012
Bijlage 2. Tijdlijn Licom, uit de jaarverslagen 2008-2010
Bijlage 3. Tijdlijn Licom en WOZL uit de jaarstukken van de gemeenten
Bijlage 4. Omzet per gemeente aan re-integratie (Wwb) en opdrachten, 2010-2011.
Bijlage 5 : Geraadpleegde documenten
Bijlage 6 : Vragenlijst bij interviews
Bijlage 7 : Bestuurlijke reacties
Bijlage 8 : Nawoord Rekenkamercommissie
Bijlage 9 : Samenstelling Rekenkamercommissies
In het onderzoek worden 4 rollen van de gemeenten met betrekking tot de uitvoering van de Wet Sociale Werkvoorziening (Wsw) onderscheiden : werkgever van Wsw-ers (via het werkvoorzienings-schap WOZL), aandeelhouder van Licom NV, opdrachtgever van Wsw-trajecten en aanbesteder van diensten bij Licom NV. De rekenkamercommissies Parkstad hebben WOZl en Licom NV in 2007 al bestempeld als verbonden partijen met een hoog bestuurlijk en financieel risicoprofiel. De reken-kamercommissies constateren dat de beleidskaders en informatievoorziening met betrekking tot die rollen summier maar volgens de wettelijke kaders zijn vastgelegd. Desondanks schoot de informatie-voorziening in de periode vóór medio 2010 ernstig tekort, met name ten aanzien van de financiële aspecten van de uitvoering. Een oorzaak daarvoor was de beperkte ambtelijke capaciteit op dit gebied bij de gemeenten in de periode voor 2011. Een andere oorzaak ligt in de aandacht voor het onderwerp Sociale Werkvoorziening bij de gemeentebesturen. Het is moeilijke materie en vergt veel deskundigheid en tijd van raadsleden.
Gedurende de privatiseringsgolf midden jaren 90 van de vorige eeuw is de uitvoering van de Wsw door de 11 gemeenten op afstand gezet. In de verwachting dat marktwerking efficiënter zou zijn, en als het meezat er ook nog een bescheiden resultaat geboekt kon worden. Hierbij werd onvoldoende recht gedaan aan het feit dat de raad budget- en eindverantwoordelijk is.
In structuren waarin publiek en privaat gemengd worden zijn vraagstukken met betrekking tot governance ingewikkeld. De verschillende belangen gaven aanleiding tot tegengestelde prikkels met betrekking tot publieke taakuitvoering enerzijds en bedrijfseconomische resultaten anderzijds. De rekenkamercommissies komen tot de conclusie dat de governance structuur niet optimaal heeft gefunctioneerd. De structuur met de gemeenschappelijke regeling WOZL en Licom NV als uitvoerder heeft aanleiding gegeven tot een problematiek van dubbele petten en gebrekkige of tegenstrijdige informatiebehoeften. Dat brak met name op toen het gemeentebestuur, college van B&W en gemeenteraad, niet adequaat geïnformeerd werd over de financiële risico's. Betrokkenen geven vaak de gemeenschappelijke regeling- (WOZL) en NV-structuur (Licom) als reden voor de imperfecte informatievoorziening. De rekenkamercommissies zijn van mening dat de diverse governance codes voldoende beïnvloedingsinstrumenten en waarborgen kunnen geven, afhankelijk van de structuur die men voor de uitvoering kiest.
Inhoudsopgave
0. Samenvattende conclusies1 Inleiding
1.1 Aanleiding voor het onderzoek
1.2 Opbouw van het rapport
2 Onderzoeksvragen en normenkader
2.1 Centrale vraagstelling
2.2 Onderzoeksvragen
2.3 Normenkader
3 Aanpak van het onderzoek
3.1 Aanpak
3.2 Beperkingen van het onderzoek
4 Bevindingen
4.1 Inleiding
4.2 Beleidskaders
4.3 Informatievoorziening.
4.4 Governance
5 Conclusies en aanbevelingen
5.1 Conclusies met betrekking tot beleidskader en informatievoorziening
5.2 Conclusies met betrekking tot governance
5.3 Aanbevelingen
Bijlagen
Bijlage 1. Tijdlijn WOZL, uit de jaarrekening 2008, begrotingen 2010 en 2012
Bijlage 2. Tijdlijn Licom, uit de jaarverslagen 2008-2010
Bijlage 3. Tijdlijn Licom en WOZL uit de jaarstukken van de gemeenten
Bijlage 4. Omzet per gemeente aan re-integratie (Wwb) en opdrachten, 2010-2011.
Bijlage 5 : Geraadpleegde documenten
Bijlage 6 : Vragenlijst bij interviews
Bijlage 7 : Bestuurlijke reacties
Bijlage 8 : Nawoord Rekenkamercommissie
Bijlage 9 : Samenstelling Rekenkamercommissies