Naar aanleiding van de motie Wiegman heeft de toenmalige minister van VROM in juni 2009 toegezegd eind 2009 de Kamer te informeren over de uitkomst van het overleg met de provincies en gemeenten over de transparantie van de berekening van de leges welke op grond van de Wet algemene bepalingen omgevingsrecht kunnen worden opgelegd. Dit overleg heeft er toe geleid dat de ministeries van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties (BZK) en toenmalig Volkshuisvesting, Ruimtelijke Ordening en Milieubeheer (thans I&M) samen met het Interprovinciaal Overleg (IPO) en de Vereniging Nederlandse Gemeenten (VNG) een leidraad omgevingsvergunning hebben opgesteld. Deze leidraad heeft tot doel om een handvat annex stappenplan en activiteitenlijst te bieden, waarmee gemeenten op eenduidige wijze een kostenonderbouwing kunnen opstellen, zodat hiermee transparantie kan worden geboden.
Deze leidraad is op 21 april 2010 gepubliceerd en aangeboden aan de Kamer2. In een Algemeen Overleg op 22 april 2010 is toegezegd dat in 2012 geëvalueerd zou worden of de in de leidraad neergelegde afspraken tot het gewenste resultaat hebben geleid. Afgesproken is ook dat daarbij de motie Heijnen uit 2009 zou worden meegenomen3, die verzoekt om niet alleen te toetsen op transparantie maar ook het in acht nemen van een redelijke bandbreedte.
Onderzoeksmethode
Het onderzoek is uitgevoerd door Deloitte Belastingadviseurs BV in opdracht van het Ministerie van BZK. Een begeleidingscommissie heeft het onderzoek begeleid, bestaande uit vertegenwoordigers van het ministerie van BZK, het ministerie van I&M, de VNG en de Vereniging Bouw- en Woningtoezicht. Zij hebben zich met name gefocust op de vragenlijsten. Het onderzoek is opgezet door een nulmeting in 2011 (een jaar na introductie van de Wet algemene bepalingen omgevingsvergunning) en een 1-meting in 2012. Door een vergelijking tussen beide jaren kan iets worden gezegd over de ontwikkeling van transparantie in de opbouw van de tarieven en de ontwikkeling van de tarieven zelf. Het onderzoek is uitgevoerd door middel van enquêtes onder gemeenten.
Conclusies eindrapportage
De hoofdconclusie van het onderzoeksbureau is dat geen enkele gemeente uit zichzelf volledig transparant is in de opbouw van de kostentoerekening. Bij de overgrote meerderheid van de gemeenten is wel de bereidheid transparant te worden. De toepassing van de leidraad kent volgens het onderzoek een afnemende belangstelling en wordt door de deelnemende gemeenten als te ingewikkeld ervaren. Gemeenten die de leidraad daadwerkelijk toepassen zijn eerder in staat transparant te zijn, maar de verschillen zijn niet opvallend. Gelet op de ontwikkelingen in de jurisprudentie is het des te meer van belang dat een gemeente snel, goed en inzichtelijk stukken kan aanleveren ter onderbouwing van de tarieven.
Uit de recente jurisprudentie blijkt dat de rechterlijke macht ook fors ingrijpt. In de afgelopen maanden is er voor minimaal 1,6 miljoen euro aan legesverordeningen onverbindend verklaard. De tarieven van de verschillende gemeenten liggen weliswaar fors uit elkaar, maar dit betreft slechts een beperkt aantal gemeenten; veel gemeenten kennen een tarief rond het landelijk gemiddelde. Het onderzoeksbureau beveelt aan om politiek en bestuur te blijven informeren over de urgentie van transparantie. Daarnaast stelt zij voor een bepaling op te nemen in het Besluit begroting en verantwoording voor gemeenten, die verplicht stelt om een kostprijsberekening op te nemen waaruit blijkt dat de kostendekkendheid juist is. Dit zou kunnen worden gebaseerd op het model kostenonderbouwing legesvergunning van de VNG. Een dergelijk model zou vereenvoudigd en minder vrijblijvend ingevuld moeten worden.
Inhoudsopgave
1 Inleiding1.1 Aanleiding onderzoek
1.2 Betrokkenen bij het onderzoek
1.3 Leeswijzer
2 Wet Algemene bepalingen omgevingsrecht (Wabo)
2.1 Wettelijk kader
2.2 Belang transparantie
2.3 Jurisprudentie Wabo
3 Onderzoek
3.1 Vraagstelling
3.2 Kaders onderzoek
3.3 Normenkader
3.4 Aanpak
3.5 Enquête
3.6 Reikwijdte en strekking
4 Bevindingen 2012
4.1 Deelname onderzoek
4.2 Uitkomsten enquête
4.3 Analyse transparantie 2012
4.4 Vergelijk tarieven gemeenten 2012
5 Uniformiteit en transparantie; een algemene analyse tussen deelonderzoek 1 (2011) en 2 (2012)
5.1 Algemeen
5.2 Deelname
5.3 Ontwikkeling
6 Uniformiteit en transparantie; een analyse van gemeenten die hebben deelgenomen aan deelonderzoek 1 (2011) en 2 (2012)
6.1 Algemeen
6.2 Deelname
6.3 Ontwikkeling
7 Conclusies en aanbevelingen
7.1 Beantwoording van de onderzoeksvraag
7.2 Conclusies
7.3 Aanbevelingen
Bijlagen:
Enquête
Bronnenlijst