In deze samenvatting vindt u achtereenvolgens:
• de onderzoeksvragen die ten grondslag liggen aan deze monitor;
• de antwoorden op de onderzoeksvragen, tevens conclusies van dit onderzoek naar het integriteitsbeleid en de -beleving binnen het openbaar bestuur.
Onderzoeksvragen
De onderzoeksvragen zijn:
1) Hoe is het gesteld met beleving en bewustzijn van integriteit in het openbaar bestuur:
• bij werknemers?
• bij politieke ambtsdragers?
2) Hoe staat het integriteitsbeleid in het openbaar bestuur ervoor?
• In hoeverre worden de wettelijke bepalingen en andere relevante richtlijnen en afspraken uitgevoerd?
• Op welke wijze wordt aandacht besteed aan het integriteitsbeleid van de bestuurlijke organisatie?
• Op welke wijze geeft de secretaris/griffier invulling aan zijn rol in het integriteitsbeleid van het bestuur?
• Hoeveel incidenten registreren de sectoren?
3) Wat is er te zeggen over de ontwikkelingen in de afgelopen jaren?
4) Wat is het belang van deze onderzoeksthema’s?
• Welke problemen kunnen ontstaan als de organisaties gebrekkig scoren op deze thema’s?
5) Welke maatregelen kunnen de organisaties zelf nemen om dat te verbeteren? (handelingsperspectief).
Werkwijze
Deze vragen zijn beantwoord via een kwantitatief onderzoek onder ambtenaren, politieke ambtsdragers, secretarissen en griffiers. Met de zes, daarvoor ontwikkelde, vragenlijsten zijn:
• ambtenaren en politieke ambtsdragers bevraagd over hun integriteitsbeleving;
• secretarissen en griffiers bevraagd over het integriteitsbeleid in hun organisatie.
De vragenlijsten zijn in april 2012 uitgezet en hebben voor bijna alle doelgroepen een representatieve respons opgeleverd. De resultaten zijn beschreven per organisatieonderdeel:
• ambtelijke organisatie;
• bestuurlijke organisatie;
• volksvertegenwoordigend orgaan.
Gesignaleerde verschillen tussen sectoren, naar gemeentegrootte en naar functie bij gemeentelijke politieke ambtsdragers, zijn ofwel significant of er is een duidelijke aanwijzing dat van een verschil sprake is.
Verantwoording
Het gaat in dit onderzoek om een zelfevaluatie op basis van perceptie. De juistheid van de gegeven antwoorden kan met dit type onderzoek niet worden geverifieerd. Ook kan geen oordeel worden uitgesproken over de kwaliteit van de getroffen beleidsmaatregelen. Het onderzoek richt zich op de interne integriteit van de ambtelijke en bestuurlijke organisatie en functionarissen. Niet op de externe integriteit ten opzichte van bijvoorbeeld bedrijven die een vergunning willen krijgen van de overheid (BIBOB). De begeleidingscommissie van het onderzoek bestaat uit vertegenwoordigers van de koepelorganisaties in het openbaar bestuur:
• de Unie van Waterschappen (UvW);
• de Vereniging van Nederlandse Gemeenten (VNG);
• het Interprovinciaal Overleg (IPO);
• het ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties.
De klankbordgroep van het onderzoek bestaat uit koepelorganisaties en beroepsverenigingen in het openbaar bestuur: NGB-Vereniging (Nederlands Genootschap van Burgemeesters), Wethoudersvereniging, Raadslid.Nu (Nederlandse Vereniging van Raadsleden), Vereniging van Griffiers (VvG), Vereniging van Gemeentesecretarissen (VGS), Vereniging Dijkgraven, Vereniging DB leden Waterschappen en de Vereniging AB leden waterschappen.
Inhoudsopgave
SAMENVATTING EN CONCLUSIES
I. Integriteitsbeleving
i. Ambtelijke organisaties
ii. Bestuurlijke en volksvertegenwoordigende organisaties
II. Integriteitsbeleid
i. Ambtelijke organisaties
ii. Bestuurlijke organisatie
iii. Volksvertegenwoordigend organen
III. Ontwikkeling integriteitsbeleving en –beleid
i. Integriteitsbeleving
ii. Integriteitsbeleid
IV. Conclusies
V. Handelingsperspectief
1 Inleiding
1.1 Doel en onderzoeksvragen
1.2 Onderzoeksaanpak
1.3 Begeleidingscommissie en klankbordgroep
1.4 Leeswijzer
BELEVING
2 Integriteitsbeleving ambtelijke organisatie
2.1 Beleving ‘hard controls’
2.2 Beleving ‘soft controls’
2.3 Beleving integriteitsbeleid
2.4 Beleving effecten
2.5 Vergelijking met 2006
3 Integriteitsbeleving bestuurlijke organisatie en volksvertegenwoordigend orgaan
3.1 Beleving effecten
3.2 Verschillen naar gemeentegrootte
3.3 Verschillen naar functie
BELEID
4 Integriteitsbeleid ambtelijke organisatie
4.1 Organisatie en borgen
4.2 Commitment en visie
4.3 Waarden en normen
4.4 Regels en procedures
4.5 Personeelsbeleid en cultuur
4.6 Handhaving
4.7 Audit en rapportage
5 Integriteitsbeleid bestuurlijke organisatie
5.1 Organisatie en borgen
5.2 Commitment en visie
5.3 Waarden en normen
5.4 Regels en procedures
5.5 Personeelsbeleid en cultuur
5.6 Handhaving
5.7 Audit en rapportage
6 Integriteitsbeleid volksvertegenwoordigend orgaan
6.1 Organisatie en borgen
6.2 Commitment en visie
6.3 Waarden en normen
6.4 Regels en procedures
6.5 Personeelsbeleid en cultuur
6.6 Handhaving
6.7 Audit en rapportage
ONTWIKKELING BELEID
7 Ontwikkeling beleid ambtelijke organisatie
8 Ontwikkeling beleid bestuurlijke organisatie
9 Ontwikkeling beleid volksvertegenwoordigend orgaan
HANDELINGSPERSPECTIEF
10 Handelingsperspectief
BIJLAGEN
Bijlage 1 onderzoeksverantwoording
Bijlage 2 wet en basisnormen
Bijlage 3 conceptuele modellen
Bijlage 4 resultaten significantietoetsen