De ‘leefbaarheid’ waar het bij het beantwoorden van die vraag om gaat, is afhankelijk van vele factoren. Het gaat om objectieve zaken als de aanwezigheid van voorzieningen, de bereikbaarheid en de sociaal-economische achtergrond van de bewoners. Maar de tevredenheid van burgers met hun leefomgeving is ook afhankelijk van lastiger te objectiveren zaken als de landschappelijke waarde, het gevoel van veiligheid en de sociale cohesie in een dorp.
In de discussie over leefbaarheid van het platteland gaat altijd veel aandacht uit naar het voorzieningenniveau in kleine dorpen. De relatie tussen voorzieningen en leefbaarheid is echter niet eenduidig: er zijn dorpen met nauwelijks voorzieningen waar de tevredenheid met de eigen kern als woonplaats heel hoog is. Anders gezegd: de ‘veronderstelde leefbaarheid’ (de leefbaarheid die je op grond van objectieve gegevens als de aanwezigheid van voorzieningen zou kunnen verwachten) hoeft niet in lijn te zijn met de ‘ervaren leefbaarheid’ (de beleving van bewoners).
Om goede beslissingen te kunnen nemen over het voorzieningenniveau in de dorpen, is naast inzicht in de veronderstelde leefbaarheid dus ook een representatief beeld nodig van de ervaren leefbaarheid in de verschillende dorpen. De gemeente Borger-Odoorn heeft STAMM CMO gevraagd om beide vormen van leefbaarheid in kaart te brengen voor de dorpen van de gemeente. Dit rapport is de weerslag van het onderzoek dat in de loop van 2011 is uitgevoerd. Voor het onderzoek is een inventarisatie gemaakt van de aanwezige voorzieningen, het verenigingsleven en andere activiteiten in de dorpen. Samen met een score voor bereikbaarheid van de dorpen geeft dit een beeld van de ‘veronderstelde leefbaarheid’. De ‘ervaren leefbaarheid’ is gemeten met een schriftelijke enquête, die in het voorjaar van 2011 is verspreid onder ruim 6.700 inwoners van de gemeente. Bijna 2.000 mensen hebben de vragenlijst teruggestuurd (respons bijna 30%).
Inhoudsopgave
Samenvatting
1. Inleiding
1.1 Leefbaarheid
1.2 Krimp en leefbaarheid in historisch perspectief
1.3 Vraagstelling
1.4 Onderzoeksverantwoording
1.5 Respons
1.6 De dorpen in Borger-Odoorn
1.7 Opbouw van dit rapport
2. Demografische ontwikkelingen
2.1 Inleiding
2.2 Afgelopen jaren: krimp naast groei
2.3 Vergrijzing en ontgroening
2.4 Verandering in type huishoudens
2.5 Verwachtingen voor toekomst
2.6 Prognoses op kernniveau: een lastig verhaal
2.7 Gevolgen
3. De veronderstelde leefbaarheid
3.1 Inleiding
3.2 Kern en kader
3.3 Sociale infrastructuur
3.4 Lokale woonmilieukenmerken
3.5 Sociale infrastructuur, inwonertal en andere dorpskenmerken
4.De ervaren leefbaarheid
4.1 inleiding
4.2 Wonen
4.3 Werk
4.4 Vrijwilligerswerk en mantelzorg
4.5 Contacten en activiteiten
4.6 Sociale samenhang
4.7 Vrijetijdsbesteding en cultuur
4.8 Voorzieningen
4.9 Gezondheid
4.10 Mobiliteit
4.11 Veiligheid en overlast
4.12 Tevredenheid
4.13 Werken aan leefbaarheid
5. Verklaringen voor leefbaarheid
5.1 Inleiding
5.2 Relatie tussen voorzieningen en ervaren leefbaarheid
5.3 Dorpsbinding en ervaren leefbaarheid
5.4 Relatie tussen woonomgeving en ervaren leefbaarheid
5.5 Mobiliteit en ervaren leefbaarheid
5.6 Persoonlijke kenmerken
6 Conclusies & aanbevelingen
Bijlagen
I Resultaten en demografische ontwikkeling per dorp
II Respons en weging
III Gebruikte literatuur