De onderwijs- en overheidssectoren gaan een cruciale periode tegemoet. Door de vergrijzing wordt een tekort aan gekwalificeerde mensen verwacht. Door de economische recessie is sprake van krappe budgetten. De politieke keuzes die gemaakt gaan worden, zullen grote gevolgen hebben voor de arbeidsmarktpositie van de onderwijs- en overheidssectoren. Om deze uitdagingen tegemoet te treden, hebben drie partijen in de publieke sector samen een toekomstverkenning gemaakt van de arbeidsmarkt van de publieke sectoren. Dat zijn de Samenwerkende Centrales Overheidspersoneel (SCO), het Verbond Sectorwerkgevers Overheid (VSO) en het Ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties (BZK).
Niemand kan de toekomst voorspellen. Vanwege de onzekere factor van langetermijnontwikkelingen, is voor een specifieke manier van toekomstverkenning gekozen. De kern van deze methode - scenarioplanning – is dat de betrokken partijen gezamenlijk een aantal stappen zetten. Eerst zijn de belangrijkste trends geïnventariseerd. Deze zijn in hoofdstuk 1 uitgewerkt. Vervolgens zijn de belangrijkste kernonzekerheden voor de toekomst bepaald. Deze staan in hoofdstuk 2. Aan de hand van deze onzekerheden zijn in hoofdstuk 3 vier verschillende toekomstscenario’s uitgewerkt. Op basis van deze toekomstscenario’s is gekeken hoe tot oplossingen te komen. Dat heeft geleid tot negen arbeidsmarktthema’s voor 2010-2020. Deze worden in hoofdstuk 4 nader toegelicht. Voor deze toekomstverkenning is een representatief onderzoek uitgezet onder werkenden in de publieke sector. De bevindingen zijn in bijlage 2 opgenomen. Ook is een aantal personen op basis van hun positie, expertise of achtergrond geïnterviewd. De verslagen ervan zijn opgenomen in bijlage 3. Ten slotte is een aantal vooraanstaande wetenschappers gevraagd om hun visie te geven op de toekomstige arbeidsmarkt van de publieke sector. Het resultaat is een aantal essays, dat apart wordt gepubliceerd.
Uit deze toekomstverkenning wordt duidelijk dat er vier heel verschillende toekomstbeelden mogelijk zijn voor de publieke sector in ons land. In alle gevallen dreigen – in meerdere of mindere mate – kwalitatieve dan wel kwantitatieve arbeidsmarktknelpunten en krappe budgetten richting 2020. Dat betekent een grote uitdaging voor de kwaliteit en continuïteit van ons onderwijs, onze veiligheid en ons openbaar bestuur. Om deze uitdagingen tegemoet te treden, zijn oplossingen nodig. Wat kunnen scholen, gemeenten en andere organisaties zelf doen? Wat kunnen Caopartijen in de onderwijs- en overheidssectoren doen? Waar en hoe kan een volgend kabinet hierbij behulpzaam zijn? Wat kunnen anderen doen?
Voor u ligt een toekomstverkenning van ‘de’ overheids- en onderwijssectoren. Het rapport wordt afgesloten met globale oplossingsrichtingen. Het rapport is geen grondige verkenning van oplossingen zelf, omdat deze veelal op het niveau van organisaties en sectoren liggen. De oplossingsrichtingen zijn samengevat in negen ‘arbeidsmarktthema’s voor de toekomst’. De thema’s op zichzelf zijn niet nieuw. De vernieuwing zit in de betrokkenheid van de drie partijen. Partijen willen deze thema’s graag samen voorzien van concrete oplossingen, rekening houdend met ‘goede voorbeelden’ die er al zijn. Daarover gaan zij op basis van deze toekomstverkenning met elkaar in gesprek. Op landelijk niveau, maar vooral ook – vanwege het noodzakelijke maatwerk – op het niveau van sectoren en organisaties afzonderlijk.
Inhoudsopgave
Voorwoord
Samenvatting
1 Trends
Inleiding
Trend 1: De bevolking verandert van leeftijd en samenstelling
Trend 2: Flexibiliteit, zekerheid en krapte op de arbeidsmarkt
Trend 3: Krappe overheidsfinanciën
Trend 4: Het werkende individu wil combineren
Trend 5: Continu veranderende vormen van organisatie
Trend 6: De burger wordt minder tevreden
Conclusie
2 Kernonzekerheden
Inleiding
Onzekerheid 1: Visie op de overheid, solidariteit en profijt
Onzekerheid 2: De economische ontwikkeling
3 Vier Scenario’s
Inleiding
Scenario Bingo: ‘samen en stagnatie’
Scenario Volleybal: ‘samen en groei’
Scenario Vissen: ‘zelf en stagnatie’
Scenario Bergbeklimmen: ‘zelf en groei’
Conclusie
4 Uitdagingen voor de toekomst
Inleiding
Conclusie
Bijlage 1 Vier scenario’s op een rij
Bijlage 2 Flitspanelonderzoek
Bijlage 3 Interviews
Bijlage 4 Vragenlijst Flitspanelonderzoek
Bijlage 5 Profiel Respondenten Flitspanelonderzoek
Literatuur
Colofon