Lef loont bij inkoop zorg

Zaltbommel nam de inkoop Wmo en jeugdzorg flink op de schop. De gemeente heeft nu met 52 lokale aanbieders vijfjarige contracten gesloten. Er is landelijke interesse voor de bijzondere aanpak.

Zaltbommels model in de picture

Vraaggericht werken; hoe krijg je dat voor elkaar? Dat was de centrale vraag bij de gemeente Zaltbommel om de inkoop van de Wet maatschappelijke ondersteuning (Wmo) en de jeugdzorg per 2016 op een andere leest te schoeien. In het eerste transitiejaar (2015) was de inkoop regionaal geregeld, maar per 2016 wilde Zaltbommel het toch echt anders doen. Tenminste, voor 80 procent van het totale zorgvolume; eenvijfde is regionaal ingekocht.

‘We wilden niet meer met bestekken werken waar bij wijze van spreken de aanbieders een handtekening bij het kruisje konden zetten’, vertelt wethouder Simon Buwalda (Wmo, Jeugdzorg, CDA). ‘We wilden echt de cliënt centraal stellen, maar hoe doe je dat? Omdat de zorgaanbieders al die mensen kennen, wilden we hun talent benutten.’

En dus werden 52 lokale zorgaanbieders uitgenodigd om samen met de gemeente na te denken hoe de zorg en ondersteuning kon worden vormgegeven. En dan op een manier waarbij echt sprake is van maatwerk, van vraaggericht werken en van innovatie. De inhoud stond daarbij centraal, niet de prijs.

‘We hebben fysieke overlegtafels georganiseerd. Met alle aanbieders zijn we de gezamenlijke dialoog aangegaan. In korte tijd is heel veel kennis verzameld en leerden wij de aanbieders beter kennen, maar ook de aanbieders elkaar’, vertelt Esther de Ruiter, het ambtelijk brein achter de niet alledaagse aanpak.

In september was de eerste overlegtafel een feit, eind november de vierde en laatste van 2015. Daar werden de contracten getekend. Diverse thema’s zijn in de bijeenkomsten uitgediept. Zoals de manier waarop de gemeente de mantelzorgondersteuning het beste kan vormgeven. Hoe het zit met wachtlijsten of hoe de ketenzorg is geregeld. Hoe de ‘kanteling’ van zware zorg naar nulde- en eerstelijnszorg moet worden ingezet. En hoe zorg efficiënter en goedkoper kan worden ingericht en wat ieders rol in het geheel zou kunnen zijn.

Prettig
‘De gemeente wilde echt van ons weten wat we nodig hebben om de zorg goed vorm te geven’, vertelt Meta van der Meijden, die namens een van de zorgaanbieders aan de overlegtafels heeft deelgenomen. Ze heeft het als prettig ervaren dat om haar visie en expertise, en die van andere aanbieders, is gevraagd. En dat die ook is benut.

‘Ik vind het bijvoorbeeld heel belangrijk dat de zorg wordt verleend door gecertificeerde instellingen met gecertificeerd personeel en dat ons werk te allen tijde toetsbaar is.’ Het woud aan productcodes bleek veel aanbieders een doorn in het oog. ‘Daar hebben we inmiddels flink in gesnoeid’, aldus Buwalda. Naast de fysieke overlegtafels, werden ook virtuele overlegtafels in het leven geroepen. Daar konden onder meer inwoners, cliënten en cliëntraden meepraten en ideeën aandragen.

Na de vier fysieke overlegtafels konden eind november de contracten worden getekend. ‘Per aanbieder hadden we een gesprek van anderhalf uur om de inhoudelijke afspraken, vastgelegd in deelovereenkomsten, nog eens goed door te spreken. Slechts in het laatste kwartier ging het over de prijs’, stelt De Ruiter. Niet dat de prijs er niet toe deed; de raad had de financiële kaders gesteld. ‘Het is gelukt om daar binnen te blijven’, voegt Buwalda toe. De contracten gelden voor maar liefst vijf jaar; vrij uitzonderlijk in het land waar, zeker bij de jeugdhulp, veelal nog steeds eenjarige contracten worden gesloten.

Buwalda: ‘Vertrouwen en ruimte zijn de basis voor de contracten. Door deze manier van bestuurlijk aanbesteden nemen we als gemeente en aanbieders gezamenlijk de verantwoordelijkheid. Natuurlijk zijn wij als gemeente eindverantwoordelijk, maar wij hebben niet de wijsheid in pacht.’

Niet klaar
Buwalda en De Ruiter kijken met voldoening terug op het proces, waar in korte tijd goed inhoudelijk overleg heeft plaatsgevonden én dat heeft geresulteerd in concrete contracten. ‘Bijkomend voordeel van de fysieke overlegtafels is dat aanbieders elkaar nu beter kennen en daardoor makkelijker weten te vinden’, voegt De Ruiter toe. Een hulpbehoevende die zich bij wijze van spreken bij de ene aanbieder meldt, maar beter geholpen kan worden door een andere, wordt doorverwezen.

De gemeente is zeker nog niet klaar, stelt Buwalda. ‘We willen bijvoorbeeld de monitoring anders inrichten. We willen echt kijken of onze inwoners na een hulp- of zorgtraject zelfredzamer zijn geworden. Ook willen we de administratieve lasten voor onze aanbieders verminderen.’ Daarnaast moet de innovatie meer van de grond komen. Maar first things first, vindt de wethouder. ‘De kerstboom staat en de ballen hangen erin. De komende tijd bekijken we of en hoe we deze verder moeten optuigen of dat er ballen verhangen moeten worden.’

Uit het hele land is belangstelling voor de Zaltbommelse aanpak om in dialoog lokale aanbieders langdurig te contracteren. Waarom? ‘Het lef om als kleine gemeente, zonder inhuur van externen, een dergelijk traject te doorlopen’, weet De Ruiter uit reacties van collega’s van andere gemeenten. ‘Iedereen verklaarde me voor gek.’

Zaltbommelse zorg in cijfers
Het Zaltbommelse budget voor Wmo en jeugdzorg bedroeg in 2015 7,5 miljoen en loopt op tot 7,8 miljoen euro in 2017. Per dit jaar wordt 80 procent van dat budget ingezet voor de zorginkoop bij lokale aanbieders, de rest is gereserveerd voor regionaal ingekochte zorg. Zaltbommel heeft 243 inwoners die een beroep doen op de Wmo. Het gros daarvan (194) via zorg in natura, 49 inwoners kopen zelf de benodigde zorg en ondersteuning in via een persoonsgebonden budget (pgb). 395 jongeren krijgen jeugdhulp: 338 zorg in natura; 57 via een pgb.