Taakstelling statushouders achtervolgt gemeenten

Wethouder Andrew Harijgens (zorg, GroenLinks) van de gemeente Bergen op Zoom zit met een probleem: zijn gemeente moet statushouders opvangen die door achterstanden bij de IND en het COA niet doorstromen naar de gemeente. Vraag is hoe in de toekomst door de provincie wordt omgegaan met de achterstanden die zich nu opstapelen.

Duurzame oplossing nog niet in zicht

Harijgens slaakte afgelopen week een hartenkreet in BN de Stem. Zijn gemeente moet tot en met juni dit jaar 62 statushouders huisvesten. Daar komen er nog eens 33 bij vanwege achterstanden die vorig jaar zijn opgebouwd. Een duurzame oplossing is nog niet in zicht. Staatssecretaris Mark Harbers (Veiligheid en Justitie, VVD), die een taakstelling van een gemeente kan kwijtschelden, heeft verzoeken daartoe van meerdere Brabantse gemeenten al geweigerd. De provincie Noord-Brabant kan als toezichthouder tijdelijk wat druk van de ketel halen door gemeenten te verschonen. Dat houdt in dat er niet handhavend wordt opgetreden als een gemeente niet verwijtbaar is voor het niet behalen van de taakstelling. Verschoning neemt de achterstand echter niet weg. Die moet later, bovenop de nieuwe taakstellingen gewoon worden gehaald.

Kwijtschelding geen oplossing

Door de huidige omstandigheden bij het COA en de IND is Bergen op Zoom verschoonbaar, bevestigt ook een woordvoerder van de provincie. Maar hoe zit dat dan als die problemen eind dit jaar zijn verholpen maar de gemeente met een inmiddels monsterlijke taakstelling in de maag zit? Harijgens tegenover Binnenlands Bestuur: ‘Precies daar maak ik mij dus zorgen om. Dat wij bij het op gang komen van de doorstroom met niet te behappen aantallen te maken krijgen.’ De Bergse zorgwethouder gelooft niet dat een aanvraag tot kwijtschelding bij de staatssecretaris een oplossing is. ‘Wij willen ons als gemeente ook graag conformeren aan de aantallen en de verplichtingen, maar dat lukt allicht niet in een korte tijd. Het probleem gaat verder dan huisvesting. Er moet bijvoorbeeld ook gezorgd worden voor begeleiding voor de statushouders die hier komen wonen. Mijn opmerkingen zijn als het ware een winstwaarschuwing.’

Historisch besef, redelijkheid, billijkheid

Volgens Harijgens zag het er eind vorig jaar aanvankelijk naar uit dat de gemeente niet door de provincie verschoond zou worden. ‘Uit contacten met de provincie op ambtelijk niveau maakte ik eind vorig jaar op dat het er naar uit zag dat wij een brief van die strekking zouden krijgen. Dat is na goed overleg gelukkig niet het geval geweest’, aldus Harijgens. ‘Maar dat kan eind dit jaar met een nieuw provinciebestuur weer anders zijn.’ Hij roept het aankomende provinciebestuur daarom dan ook op om rekening te blijven houden met het feit dat Bergen op Zoom de achterstand in de huisvestingstaakstelling niet aan zichzelf te wijten heeft. ‘Het is voor ons belangrijk dat het komende bestuur enig historisch besef en gevoel voor redelijkheid en billijkheid hanteert in dit dossier.’

Dertig Brabantse gemeenten haalden doelstelling niet

Uit navraag bij het provinciehuis te Den Bosch, blijkt dat het Bergse geval allesbehalve op zichzelf staat. Een woordvoerder vertelt dat het aantal gemeenten dat niet aan de taakstelling kon voldoen, van 9 in de eerste helft van 2018, opliep naar 30 van de 64 Brabantse gemeenten in de tweede helft van het afgelopen jaar. Ook blijft het probleem niet beperkt tot de provincie Noord-Brabant.

Niet handhavend optreden

‘Zolang er een achterstand ontstaat als gevolg van niet tijdige of onvoldoende doorstroom vanuit de IND en het COA zullen wij niet handhavend optreden’, aldus de woordvoerder. ‘Als er een achterstand accumuleert, is het aan de portefeuillehouder om met de gemeenten te gaan overleggen over wat nodig is. De verantwoordelijke gedeputeerde kan bij de staatssecretaris aan de bel trekken als er een onhoudbare situatie ontstaat, maar er zijn nog geen signalen dat dit het geval is. Ik wil daarop ook niet vooruitlopen.’ Een woordvoerder van staatsecretaris Harbers kan op korte termijn nog geen vragen beantwoorden over de stand van zaken bij de IND en de maatregelen die de staatssecretaris wil nemen om orde op zaken te stellen. Evenmin kan hij aangeven hoeveel kwijtscheldingsverzoeken er in totaal bij het ministerie zijn binnengekomen en hoe over die verzoeken is geoordeeld.