Ouderenbeleid Rotterdam gedoemd te mislukken

Het ouderenbeleid van de gemeente Rotterdam is op drijfzand gebaseerd. De gestelde ambities zijn mooi, maar zullen hoogstwaarschijnlijk nooit worden waargemaakt. Dit komt onder meer omdat het college onrealistische verwachtingen heeft en in zijn opgestelde beleid onvoldoende rekening houdt met de leefwereld van ouderen.

Onvoldoende regie

De gemeente voert bovendien onvoldoende regie over de samenwerking met andere organisaties en leert onvoldoende van eerder, mislukt, beleid. Dit concludeert de Rekenkamer Rotterdam in zijn donderdag verschenen rapport ‘Broze bedoelingen. Ex ante onderzoek naar effecten ouderenbeleid’. De Rekenkamer heeft onderzocht of de doelstellingen en ambities van het college, neergelegd in het uitvoeringsprogramma ‘Ouder en wijzer’, op termijn haalbaar zijn en aansluiten bij de behoeften van ouderen. Nee, concludeert de Rekenkamer.

Eenzaamheid

De ambities van het Rotterdamse college liegen er niet om. De gemeente wil dat ouderen gezonder leven, dat de eenzaamheid onder ouderen vermindert, dat ze in een geschikte woning wonen en als dat nodig is passende zorg en ondersteuning krijgen. Het aantal ouderen in Rotterdam neemt tot 2035 toe tot 130.000; in 2018 telde de stad ruim 97.000 ouderen. De ambities van de gemeente zijn vertaald in een uitvoeringsprogramma met 81 maatregelen. De Rekenkamer verwacht dat slechts één daarvan substantieel zal bijdragen aan de gestelde ambities. Het betreft het meer laten bewegen van ouderen.  

Onrealistische verwachtingen

Het ouderenbeleid zal onder meer niet gaan werken omdat Rotterdam onrealistische verwachtingen heeft, stelt de Rekenkamer. De gemeente gaat ervan uit dat ouderen zich na hun pensioen willen inzetten voor de samenleving, maar dat willen en/of kunnen veel ouderen niet. Ook is het beleid gedoemd te mislukken omdat er te veel aanbodgerichte maatregelen worden ingezet. Die sluiten bovendien niet aan bij de behoeften van ouderen met een laag inkomen en/of laag opleidingsniveau en op die van ouderen met een migratieachtergrond. De gemeente weet onvoldoende wat ouderen zelf willen. Er worden weliswaar huisbezoeken bij 75-plussers afgelegd, maar daarbij wordt een standaard en bovendien gesloten vragenlijst afgewerkt. Bij de huisbezoeken wordt bovendien maar veertien procent van de 75-plussers bezocht. Met name de meeste eenzame ouderen, die vaak ook een migratieachtergrond hebben, worden niet bereikt.

Hardleers

De gemeente is daarnaast hardleers, stelt de Rekenkamer. De gemeente wil nu zogeheten ‘ouderenhubs’ realiseren, waarbij gedacht moet worden aan een centrale plek in de wijk waar een maaltijdvoorziening is en zorg en ondersteuning kan worden geleverd. Een vergelijkbaar concept heeft de gemeente vanaf 2003, vergeefs, geprobeerd van de grond te krijgen onder de noemer woonzorgzones of woonservicegebieden. De gemeente heeft zich ‘niet verdiept welke lessen kunnen worden getrokken uit de eerdere mislukte pogingen’, stelt de Rekenkamer.

Geen concrete afspraken

Rotterdam voert te weinig regie over de samenwerking met andere organisaties. Zo zijn er geen of te weinig concrete afspraken met woningcorporaties gemaakt over het bouwen van ouderenwoningen of tussenvoorzieningen, die bedoeld zijn om het gat te dichten tussen een zelfstandige woning en een verblijf in een verpleeghuis. Ook zit de gemeente te weinig op de verbetering van samenwerking tussen onder meer huisartsen en welzijnsorganisaties.

Creatieve manieren

De Rekenkamer adviseert het college onder andere zich meer in te leven in de behoeften en situatie van ouderen. Ook nut en noodzaak van de huisbezoeken moeten tegen het licht worden gehouden. ‘Zoek bij voorkeur naar creatievere en gerichtere manieren om eenzame ouderen te benaderen’, aldus de Rekenkamer. Het college moet daarnaast per gebied bepalen welke maatregelen er voor ouderen nodig zijn. Ook moeten concrete eisen worden geformuleerd wat betreft woningvoorraad, woonomgeving, welzijnsvoorzieningen en zorg en dienstverlening specifiek voor ouderen.

Lange adem

De kritiek van de Rekenkamer wordt grotendeels niet gedeeld door het college. In een reactie op het rapport stelt het college onder meer dat er nu al concrete resultaten zijn bereikt, maar ook dat de opgave een lange adem vergt en niet in een collegeperiodes afgerond kan en zal worden. Het weerlegt de kritiek dat niet gekeken is en wordt naar de behoeften van ouderen zelf. De aanbeveling van de Rekenkamer om meer onderzoek te doen vanuit de leefwereld van de ouderen zelf, waaronder ouderen met een migratieachtergrond, nemen B en W niet over. Een aantal andere aanbevelingen wordt wel overgenomen, zoals het per gebied bepalen wat voor ouderen nodig is en het formuleren van eisen rondom woningvoorraad, woonomgeving, welzijnsvoorzieningen en zorg en dienstverlening voor ouderen.