Ravijnjaar: katalysator voor het versterken van de sociale basis
‘Besparen door speciaal gewoon te maken’
Wordt het ravijnjaar 2026 een bedreiging of een katalysator voor verandering? Daarover zijn Marjon Breed en Eric Leupe het snel eens. ‘Allebei!’ vinden de twee senioradviseurs van RadarAdvies. Om het zorgstelsel toekomstbestendig te maken, werken ze met gemeenten aan het versterken van de sociale basis. ‘Geef lokale teams de ruimte om samen met inwoners naar maatoplossingen te zoeken.'
‘De dreiging van het ravijnjaar? Dat gemeenten “gemakkelijke” bezuinigingen gaan zoeken,’ zegt Eric. ‘Immers: als je bezuinigt op bijvoorbeeld jeugdzorg, komt er druk op de kwaliteit en worden de wachtlijsten nog langer. Dus valt het oog al snel op preventie, daar is gemakkelijker geld te vinden.’ Terwijl je die sociale basis juist moet verstevigen, volgens Marjon. Ze waarschuwt voor “impulsieve beslissingen waarmee gemeenten kiezen voor de kortetermijnoplossing”.
Tegelijkertijd erkennen beiden dat gemeenten voor een duivels dilemma staan. Hoe investeer je in preventie en dus in de sociale basis, terwijl er nog duizenden mensen zijn die dringend zorg nodig hebben en het ravijnjaar noopt tot snel ingrijpen?
Stevige lokale teams
Een van de antwoorden is te vinden in de Hervormingsagenda Jeugd, volgens Eric. Daarin wordt ingezet op stevige lokale teams, als poortwachters tussen basisvoorzieningen en specialistische jeugdhulp. Inmiddels hebben de meeste gemeenten zo’n lokaal team. ‘Nog te vaak zijn die vooral bezig met indicatiestelling, met wachtlijsten en met het regelen van toegang naar de specialistische jeugdzorg. Zelf bieden ze geen hulp, terwijl dat juist een van de krachten van de Hervormingsagenda kan zijn: dat die teams meer hulp gaan bieden en nauw samenwerken met voorzieningen in de sociale basis. Dat voorkomt te veel doorverwijzingen, drukt de administratieve lasten, en je zorgt dat een gezin niet wéér naar een nieuwe hulpverlener hoeft.’
Besparen door te sturen op kwaliteit
Eric: ‘In een gemeente hebben we enkele casuïstiekbesprekingen gedaan met het lokale team. Exemplarisch was de casus over een jongere die bij meerdere behandelaren geen aansluiting had, en steeds naar een nieuwe werd verwezen. Al die mislukte plaatsingen kosten de gemeente geld. Met gerichte casuïstiekbesprekingen kun je zien bij welke aanbieder het vaak mis gaat of juist goed. Zo krijg je de kwaliteit en de besparingsmogelijkheden veel beter in beeld.’
Gemeenten kunnen de beweging aanzwengelen dat sociaal werkers meer naar buiten gaan,’ vindt Eric. ‘Organiseer het team in de wijk, met de opdracht samen te werken met de voorzieningen daar. Zorg als hulpverlener dat je op een school aanwezig bent, zodat je daar vroegtijdig signalen kunt oppikken, het netwerk kunt mobiliseren en direct hulp kunt bieden. Dan word je niet als hulpverlener gezien, maar als juf Esther, met wie een leerling eens kan gaan praten, of bij wie ouders met opvoedvragen terecht kunnen. Dus ter plekke ondersteunen en organiseren in plaats van problematiseren en doorverwijzen. Daar moet natuurlijk wel tijd voor worden gemaakt. En dat doe je door de sociale basis te versterken, waardoor minder tijd verloren gaat aan het stellen van indicaties.’
Besparen door samen te kiezen
Marjon: ‘De gemeente moet vanuit de rol van opdrachtgever niet op de stoel van de uitvoerder gaan zitten. Maar je hebt wel een beeld nodig van de doelgroepen en de opgaven, zodat je niet alles betaalt wat zich voordoet. In onze opdrachten gaan we in gesprek met bewoners en partners in de wijk over de opgaven die er liggen. Met die input maken we uitvoerbare plannen en die aanpak van onderop wordt nog wel eens eng gevonden. Durf ook keuzes te maken! Als er dan een sympathiek initiatief aanklopt, is het goed als je helder hebt welke opgaven in de wijk je wél en níét wil financieren.’
Ontschotten
Die beweging aanzwengelen, daar zit de winst, meent Marjon. ‘Bij veel van onze opdrachten realiseren we lokale teams in de sociale basis, zodat een inwoner met een hulpvraag weer snel op de rit is. We helpen bij ontschotten, bijvoorbeeld tussen Wmo en Participatiewet, zodat problemen met geld, werk en wonen samenhangend worden opgepakt. We brengen onderwijs en jeugdhulp bij elkaar, zodat je vanuit de leefwereld van gezinnen en kinderen kunt kijken wat ze nodig hebben. Dat leidt tot minder doorverwijzingen naar specialistische hulp, en meer naar bijvoorbeeld dagbesteding of begeleiding zonder indicatie, die direct beschikbaar is in de sociale basis.’
Besparen dankzij een jeugdteam in het voorveld
Eric: ‘Bij een jeugdteam hebben we een doelgroepenonderzoek gedaan. Wie waren de jongeren en gezinnen die geholpen werden? Dat jeugdteam voerde zelf de basis-ggz uit. In veel gemeenten is dat geïndiceerde zorg, in deze gemeente deed het jeugdteam dat juist in de sociale basis. En in ruim tachtig procent van deze gevallen konden zij de problemen rond de jeugdigen zelf oplossen. Een mooi voorbeeld van hoe je geïndiceerde zorg naar voren kunt halen. Je bespaart op de administratie en hoeft mensen niet opnieuw te verwijzen.’
Sturen op kwaliteit
Veel gemeenten proberen grip te krijgen door te letten op geld en aantallen, en dat is ook logisch, zegt Marjon. ‘Maar behalve op kostenbeheersing zouden gemeenten ook kunnen sturen op kwaliteit en innovatie. Dat vraagt van de gemeente bijvoorbeeld dat ze met inwoners en uitvoerders scherp maakt welke opgaven gerealiseerd moeten worden. En de gemeente kan meedenken over een ontwikkelproces waar de uitvoerder in zit.’
Besparen door speciaal gewoon te maken
Marjon: ‘Ik werkte in een gemeente waar een sociaal werker in meerdere dorpen bij mensen thuiskwam. Wat bleek? Kinderen met autisme gingen allemaal apart met een busje naar een geïndiceerde dagbesteding. Dat kon anders, bedacht hij. Er was een ruimte vrij in een dorpshuis, daar kon je iets gezamenlijks organiseren en zo nodig een expert invliegen. Het geld van al hun indicaties werd hiervoor gebundeld, en dat leverde uiteindelijk ook nog een besparing op. Kinderen hoefden niet meer naar een geïndiceerde dagbesteding ver weg, maar gingen naar het dorpshuis in de buurt. Daardoor ontstond er ook meer verbondenheid tussen ouders.’
Budget overhevelen
Om de sociale basis te versterken kun je budget overhevelen van de geïndiceerde ondersteuning en hulpverlening naar het voorveld. Eric: ‘Dat vraagt wel om ontschotten, daar helpen we bij. En we geven de gebruiker een stem. De beweging op gang brengen naar een veerkrachtige samenleving was een van de beloften van de decentralisaties. Het is tijd om die in te lossen. Want om een gerespecteerde expert aan te halen: “iedere jeugdige heeft recht op goede jeugdzorg, maar heeft ook het recht om die jeugdzorg minder nodig te hebben”. En dat geldt voor alle inwoners.’
Plaats als eerste een reactie
U moet ingelogd zijn om een reactie te kunnen plaatsen.