ChristenUnie wil af van ‘bijstandsboete’

De ChristenUnie dient vrijdag een initiatiefwetvoorstel in dat een einde moet maken aan de verplichting aan gemeenten in schrijnende gevallen een ‘bijstandsboete’ op te leggen, als iemand niet volledig heeft voldaan aan de informatieplicht.

Wijdemeren

Het initiatiefwetsvoorstel is in anderhalve week tijd geschreven. Directe aanleiding is de situatie in Wijdemeren, waar een bijstandsgerechtigde 7.000 euro moet terugbetalen omdat zij wekelijks een tas boodschappen van haar moeder kreeg. De boete leidde tot veel verontwaardiging, zowel in de landelijke als lokale politiek.

Persoonlijke situatie

Kern van het voorstel van de ChristenUnie is dat gemeenten niet meer wettelijk verplicht zijn om standaard een boete op te leggen of geld terug te vorderen als de inlichtingenplicht wordt geschonden. Gemeenten krijgen de ruimte om te kijken naar de persoonlijke situatie van de bijstandsgerechtigde. Het betekent niet dat er een einde komt aan boetes en terugvordering, bij bewuste fraude, maar gemeenten krijgen meer speelruimte. ‘Het voorbeeld dat we nu allemaal uit Wijdemeren kennen, staat niet op zichzelf. De Participatiewet pakt te vaak hardvochtig uit voor mensen in schrijnende situaties. Het systeem wint het van de menselijkheid, waar juist de mens centraal zou moeten staan’, aldus ChristenUnie-Kamerlid Eppo Bruins.

Barmhartig

Bruins wil dat er meer ruimte komt voor het helpen van mensen in de bijstand door vrienden, vrijwilligers of familie. ‘Als mensen te goeder trouw en met menselijke maat barmhartig proberen te zijn voor een ander, moet de overheid ook barmhartig kunnen zijn. Dat is een overheid die menselijk is, die mensen centraal zet en die een schild is voor de kwetsbaren.’ Veel lokale politieke partijen willen eveneens een menselijker bijstandsbeleid, blijkt uit veel raadsvragen die na ‘Wijdemeren’ in veel gemeenten zijn gesteld. Het Kamerlid van de ChristenUnie vindt dat de Tweede Kamer moet erkennen dat de Participatiewet niet uitpakt zoals gewenst. Daarna moet de wet ‘als de wiederweerga’ worden gerepareerd.

Inlichtingenplicht

Nu zijn gemeenten verplicht, op grond van artikel 58 van de Participatiewet, om de kosten van bijstand terug te vorderen wanneer bijstandsgerechtigden verzuimen aan de gemeente feiten en omstandigheden op te geven die van invloed kunnen zijn op het recht van bijstand, aldus de toelichting op het initiatiefwetsvoorstel. Artikel 18a van de Participatiewet verplicht gemeenten daarnaast om ‘in voorkomende gevallen een bestuurlijke boete op te leggen, ongeacht de mate waarin het schenden van de inlichtingenplicht aan de bijstandsgerechtigde kan worden verweten.’ Die verplichte terugvordering kan leiden tot schrijnende situaties, aldus de ChristenUnie, ‘waarbij het besluit tot terugvordering geenszins in een redelijke verhouding staat tot de mate waarin de bijstandsgerechtigde de inlichtingenplicht heeft geschonden.’ Met als resultaat dat bijstandsgerechtigden worden geconfronteerd met ‘een ingrijpend terugvorderingsbesluit en een zeer hoge bestuurlijke boete, waardoor zij jarenlang met schulden worden opgezadeld.’

Gemeentelijke vrijheid

Met het wetsvoorstel wordt de verplichting tot terugvordering en het opleggen van een bestuurlijke boete in de Participatiewet gewijzigd in een niet-verplichte bevoegdheid. Gemeenten krijgen daarmee de vrijheid om naar de persoonlijke situatie van bijstandsgerechtigden te kijken, en te beoordelen of een eventuele sanctie wel in verhouding staat op de mate van verwijtbaarheid van het don en laten van de bijstandsgerechtigde. ‘Hiermee keert de menselijke maat terug in het terugvorderingsbeleid en kunnen toekomstige schrijnende situaties worden voorkomen.’

Het conceptwetsvoorstel wordt vandaag aangemeld bij Bureau Wetgeving van de Tweede Kamer. In overleg met de Kamer wordt bepaald welke procedure kan worden gevolgd om het initiatiefwetsvoorstel zowel zorgvuldig als zo snel mogelijk te behandelen.