Nibud: ongelijkheid tussen gemeentelijke regelingen voor armsten

Tussen de regelingen van verschillende gemeenten voor de armste inwoners zitten grote verschillen. Tot die conclusie komt het Nibud na een vergelijking tussen twintig gemeenten. Voor mensen die afhankelijk zijn van toeslagen om rond te komen is dit volgens de voorlichter voor geldzaken onrechtvaardig.

Toeslag

Een voorbeeld van een gemeentelijke regeling is de individuele inkomenstoeslag, die gemeenten uitkeren aan mensen die lange tijd een laag inkomen hebben ondanks pogingen meer te verdienen. Wie die toeslag kan krijgen, verschilt per gemeente. Zo kun je in de ene woonplaats de toeslag aanvragen als je inkomen even hoog is als het bijstandsniveau, terwijl dat in andere plaatsen al kan als je 110 of 130 procent van de bijstandsnorm verdient. Ook verschilt het per gemeente of koppels met of zonder kinderen evenveel krijgen als alleenstaanden, of meer.

Aanzienlijk

De verschillen zijn aanzienlijk. Voor een paar met oudere kinderen vond het Nibud dat de individuele inkomenstoeslag in het ongunstigste geval 120 euro per jaar bedraagt, terwijl dat in de gemeente met de ruimste regeling oploopt tot 960 euro. Het gemiddelde ligt op 616 euro.

Kinderen

Ook bij gemeentelijke regelingen voor kinderen, zoals bijdragen voor onderwijs, sport of cultuur, ziet het Nibud verschillen. In de ene plaats hebben huishoudens hier pas recht op als ze maximaal 110 procent van de bijstandnorm verdienen, terwijl dat elders ook geldt voor gezinnen met inkomens tot 150 procent van die norm.

Ruimhartig

De verschillen lijken samen te hangen met de hoeveelheid bijstandsgerechtigden in een gemeente. Als er meer mensen zijn in de bijstand, zijn gemeenten minder ruimhartig met hun toeslagen voor de minima.

‘Nieuwe balans’

Volgens het Nibud wijzen de grote verschillen er ook op dat de decentralisatie van inkomensondersteuning voor ongelijkheid zorgt. Sinds 2015 hebben gemeenten er meer verantwoordelijkheden bij gekregen op dat vlak. Maar de regering zou er volgens het budgetinstituut goed aan doen een ‘nieuwe balans’ te zoeken. Daarbij zou de Rijksoverheid de meeste taken op zich moeten nemen, zodat de verschillen verdwijnen.

Basisvoorzieningen

‘Dat je, ondanks het landelijke karakter van een regeling, in de ene gemeente een lager bedrag ontvangt dan in de andere rijmt niet met het gegeven dat alle huishoudens met een laag inkomen recht hebben op dezelfde basisvoorzieningen’, oordeelt Nibud-directeur Arjan Vliegenthart.

Bestaanszekerheid

Gemeenten vinden dat de landelijke overheid verantwoordelijk is voor een basis aan bestaanszekerheid. Het is niet de taak van gemeenten ‘om het inkomen van hun inwoners op te hogen tot het bestaansminimum’, schrijft de Vereniging van Nederlandse Gemeenten (VNG) in een reactie op het rapport.

Afhankelijk

Volgens de VNG laat het rapport zien dat het rijk ‘zo snel mogelijk zijn verantwoordelijkheid moet nemen om landelijk de basis op orde te brengen’. Dit zodat huishoudens niet afhankelijk zijn van gemeentelijke regelingen om rond te komen. Gemeenten kunnen inwoners wel ondersteunen in aanvulling op ‘de landelijke basis’, vindt de koepel.