Narratief beïnvloedt migranten

De processen in het naturalisatietraject en het narratief rondom immigratie dat in een land heerst hebben grote invloed op de manier waarop immigranten kijken naar de band met hun nieuwe thuisland. Dat concludeert Hannah Bliersbach, promovendus binnen het Leidse interdisciplinaire onderzoeksprogramma Social Citizenship and Migration.

Duitsland en Canada

Bliersbach deed onderzoek naar de naturalisatieprocessen in Duitsland en Canada als case studies. Zo valt te lezen op de website van de Universiteit Leiden. Immigratie wordt in Duitsland vooral gezien als een humanitaire kwestie. Dat wil zeggen: in gesprekken over immigratie hebben Duitsers het over het algemeen over de toestroom van mensen die vluchten uit plaatsen waar oorlog en crisis heersen. ‘Het land worstelt om zichzelf als immigratieland te zien. Het regeerakkoord van de huidige regering is het eerste dat zich als zodanig identificeert.’

Economisch

In Canada is dat anders. ‘Canada heeft een ‘merk’ ontwikkeld als land dat gekenmerkt wordt door multiculturalisme en een sterk pro-immigratiestandpunt, voornamelijk om economische redenen’, zegt Bliersbach. Als het gaat om toelating staan onderwijs, kwalificaties en gezondheidscontroles centraal. Het leidende narratief is daarom vooral dat immigranten een aanwinst zijn, omdat zij de landelijke economie versterken.

Persoonlijk, of 'zwarte doos'

Ook zijn de naturalisatieprocessen in de twee landen heel anders ingericht. In Canada is alles gecentraliseerd. Een aanvraag voor permanent verblijf wordt verstuurd naar een centraal kantoor, wat door de aanvragen wordt beschreven als een ‘zwarte doos’. Het Duitse systeem lijkt meer op het Nederlandse. De gemeente is grotendeels verantwoordelijk voor de inburgering. ‘Het proces kent een zeer persoonlijke, intermenselijke benadering.’ Dat is ook in Nederland het geval, maar beide landen kampen wel met achterstanden.

Transactie

De twee benaderingen hebben in de praktijk zeer verschillende uitwerkingen. ‘Het Canadese systeem is erg gericht op economie en menselijk kapitaal. Voor veel mensen voelde het proces als een transactie. Ze hebben geen sterke band met Canada.’ Anderzijds voelen immigranten in Duitsland dat zij nog steeds moeite hebben om geaccepteerd te worden als Duitse burgers. Wanneer immigratie primair wordt bekeken als een economische transactie is die inburgering schijnbaar minder belangrijk.

Kruispunt

Nu Nederland steeds meer vergrijst staan wij volgens de onderzoeker als het ware op een kruispunt. Er komen steeds meer banen beschikbaar die ook door sterk gekwalificeerde migranten zouden kunnen worden vervuld, maar een te grote focus op deze economische aspecten van immigratie kan leiden tot een groep die zich maar weinig verbonden voelt met de Nederlandse Waarden. Bliersbach spoort beleidsmakers aan nu goed na te denken over het leidende narratief.