Knops wil weigergemeenten niet ‘namen en shamen’

Dat sommige gemeenten daklozen nog ten onrechte een briefadres weigeren is volgens staatssecretaris Raymond Knops (Binnenlandse Zaken, CDA) ‘zeer onwenselijk’. Knops kondigt een wijziging van de Wet basisregistratie personen (Brp) aan. In die wet moet de verplichting voor gemeenten om een burger te registreren en een briefadres te verlenen verduidelijkt.

Geen Brp, geen identificatie

Tweede Kamerleden René Peters en Harry van der Molen (beiden CDA) voelden Knops aan de tand naar aanleiding van berichtgeving door De Monitor waaruit bleek dat gemeenten met enige regelmaat weigeren om daklozen een briefadres te verstrekken. Daardoor is het voor die groep lastig om een uitkering aan te vragen of zich te verzekeren voor ziektekosten. Het beeld dat daklozen geen identificatiepapieren kunnen krijgen omdat zij niet in de Brp staan ingeschreven, en zich omgekeerd ook niet in de Brp kunnen laten inschrijven doordat zij geen geldige identificatiepapieren hebben, zegt Knops niet te herkennen. ‘Het recht op een identiteitsbewijs vervalt niet wanneer iemand niet of niet als ingezetene is ingeschreven in de Brp’, aldus Knops. Hoe daarbij moet worden omgegaan met mensen waarvan de identiteit niet met behulp van papieren is vast te stellen is volgens Knops ‘afhankelijk van de situatie’.

Vicieuze cirkel dreigt

Hoewel volgens Knops sommige regelingen zoals kinderopvangtoeslag en zorgtoeslag zonder Brp-registratie gewoon kunnen worden aangevraagd, erkent de staatssecretaris dat daklozen zonder briefadres in een vicieuze cirkel terecht dreigen te raken. Hij noemt dat ‘zeer onwenselijk’ en benadrukt dat gemeenten opvang moeten bieden en een briefadres dienen te verstrekken aan daklozen. Mensen die binnen een half jaar langer dan 4 maanden in Nederland verblijven verplicht zijn zich in te schrijven, maar gemeenten zijn omgekeerd vooralsnog niet verplicht om een dakloze die zich verplicht meldt in te schrijven, legt Knops uit. Complicerende factor daarbij is volgens hem het voorkomen dat er briefadressen worden verstrekt aan mensen met een woonadres en de intentie om fraude te plegen. Ook moet iemand daadwerkelijk bereikbaar zijn via zijn of haar postadres.

Weigering vanwege gebrek regiobinding ten onrechte

Gemeenten mogen een briefadres weigeren als iemand al een woon- of briefadres heeft, als de aanvrager onrechtmatig in Nederland verblijft, als de adresgever in een andere gemeente woont, of als de identiteit van de aanvrager niet kan worden vastgesteld. Gemeenten zijn verplicht zélf als briefadres te fungeren als er geen adresgever gevonden kan worden en de weigeringscriteria niet van toepassing zijn. Dat sommige gemeenten een gebrek aan regiobinding of een weigering om zich te melden bij een zorginstelling als excuus gebruiken om een aanvraag alsnog te af te wijzen is volgens Knops ten onrechte.

Wetswijziging

Het ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties (BZK) gaat bij signalen dat dit gebeurt met gemeenten in gesprek om te onderzoeken of de juiste afweging is gemaakt. Om te voorkomen dat daklozen tussen wal en schip vallen is er in 2016 een circulaire naar de gemeenten gestuurd waarop het aantal onterechte weigeringen zou zijn gedaald. Desondanks komen er nog te vaak klachten binnen bij bijvoorbeeld de Nationale Ombudsman, aldus Knops. Welke gemeenten nog steeds ten onrechte briefadresaanvragen weigeren, wil de staatssecretaris niet zeggen. Wel meldt hij dat er een wijziging van de Wet Brp in de maak is waarin de verplichtingen van gemeenten explicieter worden vastgelegd. Ook zei Knops dat er een brief naar de gemeenten is gegaan waarin zij alsnog op hun verplichtingen worden gewezen. Met de Nationale Ombudsman wordt momenteel gewerkt aan een educatieve voorstelling voor medewerkers op afdelingen burgerzaken en sociale zaken.

Beleidsregel

Dat de Nederlandse Vereniging voor Burgerzaken in een beleidsregel briefadres aanvullende eisen heeft opgenomen die niet in de Brp staan, vindt Knops niet kunnen: ‘Het hanteren van een beleidsregel mag niet leiden tot een uitkomst die in strijd is met de Wet BRP. De wet kent op dit onderwerp een dwingend regime waarvan niet bij beleidsregel mag worden afgeweken.’ Knops zegt met de Nederlandse Vereniging voor Burgerzaken in gesprek te zijn over de beleidsregel.