‘Laat wijkaanpak niet uitvoeren door buitenstaanders’

Stop met beleid dat als vertrekpunt heeft dat het in wijken slecht gaat en dat de problemen zich er opstapelen. Het is tijd om het fundamenteel anders te gaan doen. Laat het in wijken gebeuren en doe dat niet meer alleen vanuit landelijke of lokale nota’s. Dat bepleit het Manifest voor een succesvolle wijkaanpak.

Duurzame wijkaanpak

Het manifest is een initiatief van het Landelijk Platform Buurt- en wijkgericht werken (LPB) en het Landelijk Samenwerkingsverband Actieve bewoners (LSA) binnen het platform ‘Wijkwijzer’ en reikt drie pijlers aan voor een ‘betekenisvolle en duurzame wijkaanpak’. Die pijlers kwamen tot stand na gesprekken met ruim 75 bestuurders, beleidsmakers uit G40-gemeenten, beroepskrachten, actieve bewoners en Utrechtse jongeren. De pijlers zijn de basis voor een aanpak die moet leiden tot meer kansengelijkheid en een beter perspectief van bewoners op de gebieden opvoeding, scholing, sociaal functioneren, werk en inkomen, gezondheid, wonen en veiligheid en criminaliteit.

Andere weg

Dit manifest hard nodig, aldus de opstellers. ‘De laatste jaren kenmerkten zich door afwezig beleid en tekortschietende ondersteuning en begeleiding van burgerinitiatieven, mede door bezuinigingen op sociale professionals. Die bezuinigingen zijn penny wise, pound foolish gebleken.’ Nederland neemt een groot risico als het een nieuwe tijd ingaat met ‘oud instrumentarium’, als we de wijkaanpak er ‘een beetje bij blijven doen’. ‘Zet de inspanningen van de laatste tien jaar af tegen de resultaten en het risico om een andere weg in te slaan is niet zo groot. Het is tijd om het fundamenteel anders te gaan doen.’

Uitnodigend

Het manifest benadrukt drie grote opgaven die samenkomen in wijken en stevige impact hebben op de leefomgeving en het samenleven van bewoners: de sociale agenda, de fysieke agenda en de energietransitie. Kort gezegd zijn de ervaringskennis en agenda van bewoners daarbij leidend, de inzet van beroepskrachten maximaal ondersteunend, beleid dienend en experimenteerruimte en een lerende aanpak ‘katalyserende bestanddelen’. Werk dan waarderend en uitnodigend naar wijkbewoners toe, want ‘in zo’n sfeer neemt het vertrouwen toe dat het goed gaat in en met de wijk’. Er moet wel extra aandacht naar jongeren en bewoners die niet vanzelfsprekend meedoen aan de wijkaanpak.

Gelijkwaardigheid

Heb verder aandacht voor wat er goed gaat in de wijk en vertrek vanuit gelijkwaardigheid. ‘Het gaat erom dat gemeenten, woningcorporaties en andere partijen zich goed informeren over wat er in een wijk leeft.’ Aan de voorkant vraagt dat meer tijd en energie, maar die win je ruimschoots terug aan ‘de achterkant’, bij de politieke besluitvorming, doordat bewoners zich niet meer genoodzaakt voelen om massaal in verzet te komen, aldus de opstellers. Het wiel hoeft niet uitgevonden te worden als je gebruik maakt van bestaande kennis, inzichten en ervaringen. ‘Kijk bij elkaar in de keuken en verbind en versterk wat er al is.’

Lange termijn

De tweede pijler is ‘lange adem’. De opstellers adviseren om te kiezen voor de lange termijn en dat betekent minstens tien jaar, maar liever twintig of meer. ‘Het verbeteren van perspectief vergt een generatie en geen vier jaar.’ De continuïteit zit bij de bewoners. ‘Zij zijn de lange, continue adem.’ Organiseer daarom ook betrouwbaarheid en consistentie. ‘Voorkom dat een succesvolle aanpak puur en alleen door politieke en bestuurlijke wisselingen verandert.’ Maar om een wijkaanpak flexibel en wendbaar te houden, moeten (deel)projecten en interventies tussentijds kunnen starten, stoppen of worden bijgesteld. Bijsturen kan nodig zijn, maar ‘daarbij blijft het oog op de bal’.

Geef vertrouwen

‘Mogelijk maken’ is de derde pijler. Beroepskrachten, zoals leerkrachten, wijkagenten, sociaal werkers en buurtconciërges, moeten in de wijk de ruimte krijgen om hun werk te doen. ‘Menskracht en geld zijn nodig, tekorten uit eerdere bezuinigingen op onderwijs, politie, welzijn en jongerenwerk moeten worden weggewerkt.’ Tot slot: experimenteer met nieuwe, toegankelijke methodieken voor verantwoording die terrein winnen, zoals storytelling en impactpaden. ‘Geef vertrouwen. Durf een aantal bestaande controle- en verantwoordingspraktijken te bevriezen, zoals balanced scorecards, checklists en kpi’s.’ En we moeten accepteren dat bewoners in een leidende rol ook fouten maken en die vervolgens moeten herstellen. ‘Zij hebben nog lang geen toeslagenaffaire op hun geweten.’