Ga bij openen azc niet over één nacht ijs

Wilt uw gemeente ingaan op het verzoek vanuit het COA om ruimte beschikbaar te stellen voor het toegenomen aantal asielzoekers? Betrek uw inwoners dan nauw bij het besluitvormingsproces en neem vooral de tijd. Zo luiden de tips uit de gemeenten Geldermalsen en Midden-Drenthe, waar tijdens de asielcrisis van 2015 de spanningen hoog opliepen.

Gezocht: gemeenten voor 5.000 asielzoekers

Het COA is met spoed op zoek naar gemeenten die samen totaal 5.000 asielzoekers moeten huisvesten, meldt de NOS. Nadat de vluchtelingenstroom naar Nederland na de piek in 2015 een tijd afnam, lijkt het aantal mensen dat in Nederland een veilig heenkomen zoekt weer te groeien. Dat stelt gemeenten niet alleen voor de opgave om geschikte locaties te vinden, maar ook om daar het nodige draagvlak voor te creëren bij hun inwoners.

‘Geen schoonheidsprijs voor gemeente, wél voor inwoners’

Tussen 2014 en 2017 verbleven ongeveer 700 vluchtelingen in afwachting van een verblijfsvergunning in een vakantiepark in Oranje (gemeente Midden-Drenthe). Een gehucht met 150 inwoners waar voorafgaand aan het veelbesproken bezoek van toenmalig staatssecretaris van Veiligheid en Justitie Klaas Dijkhoff maar weinig Nederlanders van gehoord hadden. ‘De manier hoe dat Azc er destijds is gekomen verdient van onze kant geen schoonheidsprijs’, laat een woordvoerder van de gemeente Midden-Drenthe weten. ‘Het tegenovergestelde geldt voor de inwoners van Oranje. Zij hebben zich op een bewonderingswaardige wijze opgesteld.’

Onorthodoxe maatregelen

‘Les één is om meer tijd te nemen’, zegt de woordvoerder zonder een greintje aarzeling. ‘Dat is achteraf trouwens wel makkelijk praten, want er was toen eenmaal geen tijd. Mensen sliepen in sporthallen. We moesten wel onorthodoxe maatregelen nemen. Maatregelen die ik in een normale situatie niemand zou aanraden.’ Binnen no time werd er een plan opgesteld dat erin voorzag dat er 1.400 vluchtelingen in Oranje zouden worden ondergebracht voor een periode van drie tot vijf jaar. ‘Het was vooral die hoeveelheid die de steen des aanstoots was voor de inwoners’, vertelt de gemeentewoordvoerder. ‘Dat en de snelheid waarmee het allemaal gebeurde.’ College, gemeenteraad en inwoners kwamen er uiteindelijk samen uit en troffen een compromis: 700 vluchtelingen voor maximaal drie jaar.

Faciliteren in extra voorzieningen

‘Een half jaar na die afspraak bleek dat Dijkhoff toch plekken tekort kwam’ vertelt de gemeentewoordvoerder. ‘Hij wilde daarom in Oranje tóch die 1.400 plekken krijgen. Toenmalig burgemeester [waarnemer Ton Baas, VVD, red.] heeft toen tegen Dijkhoff gezegd ‘prima, maar dan komt u het de mensen hier zelf maar vertellen. Ik ben er tegen.’ Dat is voor de inwoners een signaal geweest dat de gemeente hen serieus neemt.’ Uiteindelijk zijn de 1.400 asielzoekers er nooit gekomen. Twee weken lang draaide de asielzoekersopvang in Oranje op piekcapaciteit met 800 bewoners. ‘Het was mooi om te zien dat, en hoe inwoners toch bereid waren dat te aanvaarden. Wij zijn met hen doorlopend in gesprek gebleven en hebben qua extra voorzieningen – twee supermarktjes, extra buurtbussen en een betere wifi-verbinding - gefaciliteerd waar mogelijk en het voortouw genomen als dat nodig was’, aldus de woordvoerder.  

Slechte timing

In het Betuwse Geldermalsen kwam het aanvankelijk geplande Azc er uiteindelijk niet na zeer felle protesten van een aantal inwoners. Relschoppers bestormden de raadszaal en de mobiele eenheid hard moest optreden. Een gemeentewoordvoerder memoreert dat er door het COA via de provincie Gelderland een dringend beroep werd gedaan op de gemeente Geldermalsen. Die had nog wat ruimte op een leegstaand bedrijventerrein. ‘Wij zijn daarmee toen erg voortvarend aan de slag gegaan. De toenmalige burgemeester [Miranda de Vries, PvdA, red.] vond dat we die mensen niet in de kou konden laten staan. Daarnaast konden wij als gemeente ons verlies op het bedrijventerrein verkleinen, maar dat was voor ons niet de belangrijkste reden om mee te werken. Dat het zo snel ging kwam ook doordat de kerstperiode voor de deur lag. We hebben het toen veel te haastig aangepakt. Wat dat betreft was het ook slechte timing.’ De reactie van tegenstanders was volgens de woordvoerder overweldigend. ‘Vooral toen het eenmaal op Facebook circuleerde ontstond er een sneeuwbaleffect, mede doordat er ook mensen van buiten Geldermalsen mee aan de haal gingen.’

Boetekleed

Achteraf trok toenmalig burgemeester De Vries het boetekleed aan. In een evaluatie werd geconcludeerd dat de gemeente ‘zo gewoon mogelijk’ had willen doen over de accommodatie voor 1.500 vluchtelingen. De keuze om de raad eerst te laten beslissen alvorens de inwoners te laten inspreken (om een tumultueuze bijeenkomst zoals in Steenbergen te voorkomen) pakte ‘dramatisch’ uit. Volgens de woordvoerder van de gemeente Geldermalsen hebben die keuzes nog altijd repercussies. ‘Ik kan in dezen niet voor de bestuurders spreken, maar een Azc ligt in Geldermalsen voorlopig nog even te gevoelig. Deze gemeente fuseert per 1 januari volgend jaar tot de gemeente West Betuwe en ik durf sterk te betwijfelen dat het nieuw te vormen gemeentebestuur hier haar handen al zo snel aan wil branden.’