Personenvervoer: integrale aanpak gaat vervoersarmoede tegen

Groningen en Drenthe werken al jaren op een vernieuwende – en succesvolle – manier samen om vervoersarmoede in de twee provincies tegen te gaan. Het doel: kwalitatief goed personenvervoer kunnen blijven bieden. Overal en voor iedereen. Dat kan als je openbaar vervoer en doelgroepenvervoer integreert, aldus Wilco Bos, projectleider en adviseur duurzame mobiliteit en Petra Buitenhuis, directeur a.i. Publiek Vervoer Groningen Drenthe.

Zoals overal in Nederland heeft het personenvervoer het ook in Groningen en Drenthe moeilijk. Het aanbod verschraalt, de tarieven gaan omhoog, overheden kampen met beperkte budgetten. Daarbij spelen bovendien nog de vergrijzing en de personeelskrapte. Dit geldt zowel voor het ov als voor het doelgroepenvervoer.

Royal HaskoningDHV en Publiek Vervoer

Royal HaskoningDHV heeft van 2016 tot 2018 geholpen bij het oprichten van Publiek Vervoer Groningen Drenthe en heeft het eerste aanbestedings- en implementatietraject voor het doelgroepenvervoer begeleid. Recent heeft Royal HaskoningDHV in opdracht van Publiek Vervoer Groningen Drenthe een visie geschreven over integraal personenvervoer in de twee provincies. De betrokken wethouders en gedeputeerden zagen in die schets een overtuigende basis om te komen tot een concrete uitvoeringsagenda. Daaraan werken Publiek Vervoer Groningen Drenthe en Royal HaskoningDHV nu.

Provincies lopen al jaren voorop

We lopen in Drenthe en Groningen op dit gebied al jaren voorop. Dat hebben we onder meer te danken aan een aantal wethouders die jaren geleden al hun nek uit durfden te steken en de regio’s erin wilden meenemen. Dat heeft de basis gelegd voor een benadering die op verschillende fronten innovatief is. En het werkt, we scoren hoog in klanttevredenheid. We krijgen een acht van de reizigers, zelfs hoger dan vóór corona.

Om te beginnen zijn er flinke stappen gezet in het verbinden van ov en doelgroepenvervoer. Voorbeeld is de inzet van hubs en hub-taxi’s voor de first en de last mile, waarbij Wmo-gerechtigden gebruik maken van het ov. Mensen vanuit het Wmo- en leerlingenvervoer kunnen dankzij de hubs makkelijker gebruikmaken van het ov en zo langere afstanden afleggen. Andersom kunnen ov-reizigers nu ook eenvoudig het doelgroepenvervoer gebruiken, de zogenaamde hubtaxi. Zo bieden we deur-tot-deur-vervoer. Dankzij de hubtaxi kunnen reizigers zélf het moment kiezen waarop ze willen reizen. Die taxi brengt hen naar de dichtstbijzijnde hub, waar ze overstappen op het ov, dat frequent en gedurende een langere bedieningsperiode rijdt.

Lege terugritten voorkomen

We hebben het doelgroepenvervoer perceel overschrijdend georganiseerd. De contracten zijn zo vormgegeven dat het voor beide partijen lucratief is om de samenwerking op te zoeken. Zo voorkom je bijvoorbeeld lege terugritten. Daarnaast hebben we een slag gemaakt in het voeren van de regie, in de monitoring en het aansturen van vervoerders. We maken dankbaar gebruik van de kracht van de vervoerders zelf. We leggen daar veel verantwoordelijkheid neer als het gaat om het efficiënter combineren van vervoersstromen.

Eenvoudiger samenwerken

We hebben ov en doelgroepenvervoer in onze provincies bovendien op dezelfde schaal georganiseerd. Daardoor kun je makkelijker en beter samenwerken. Elders in het land zie je soms grote schaalverschillen en dat maakt het lastig. Wat ook bijdraagt aan het succes, is dat we het voor de betrokken gemeenten niet te ingewikkeld maken en geen extra werklast willen creëren. Een klanten-database met indicaties is daarbij een waardevol hulpmiddel. En tegelijkertijd kunnen we het vervoer op deze manier voor gebruikers zo toegankelijk mogelijk maken: slim en eenvoudig.

Code rood

We zien nu op verschillende plekken in Nederland grote problemen ontstaan in de uitvoering van het doelgroepenvervoer. De term ‘code rood’ is gevallen, ritten kunnen niet aangenomen worden, noem maar op. In Groningen en Drenthe zien we ook dat het moeilijker wordt. Maar de situatie is relatief minder ernstig, dankzij onze aanpak in coronatijd. Toen stortte het doelgroepenvervoer natuurlijk in, maar er is gezorgd voor financiële aanvulling tot het niveau vóór corona. De vervoerders zijn echt wel door zwaar weer gegaan, maar nu staan ze er allemaal nog, met hetzelfde personeel en materieel en konden ze weer opstarten. Bestuurders hebben toen opnieuw hun nek uitgestoken en dat betaalt zich nu uit. Elk kind en elke cliënt kan vervoerd worden; er hoeft geen nee te worden verkocht.

Op weg naar verdere integratie

In de uitvoeringsagenda gaan we nu aangeven hoe we ov en doelgroepenvervoer verder kunnen integreren. De kunst is het bieden van slim en betaalbaar maatwerk. Kijken wat er nodig is en daar efficiënte oplossingen voor inzetten. Dus grote en snelle bussen die hoogfrequent rijden op de belangrijke routes en maatwerk daartussenin voor bereikbaarheid van het platteland. Het draait erom dat we het systeem dichter bij de mensen brengen, we denken vanuit de reiziger in een opzet zonder schotten.

We werken toe naar de komende aanbesteding van het doelgroepenvervoer, en later de aanbesteding van het ov. Doel is een nieuw, realistisch en uitvoerbaar contract voor het doelgroepenvervoer in 2026, waarin we ook de link leggen met stadsdiensten, buurtbussen en hubtaxi’s, waar mogelijk uitgebreid met jeugdvervoer en vrijwilligersinitiatieven en dat klaar is voor verdere integratie met het ov. Bovendien kijken we naar de mogelijkheden van MaaS, Mobility as a Service, waarvoor we al één van de zeven pilotregio’s zijn.

Om dat allemaal mogelijk en makkelijk te maken, denken we bijvoorbeeld aan een integraal betaalsysteem. We willen ervoor zorgen dat je voor alle vormen van vervoer op dezelfde manier, in een app, kunt plannen, boeken en betalen. Grof- en fijnmazig, alles komt daarin samen en het maakt niet uit wie je bent of welke vorm van vervoer je zoekt. Iedereen kan er gebruik van maken. Van senioren tot moeders met kinderen, van leerlingen en studenten tot werknemers.

Hub als schakel in snelle en comfortabele reis

De rol van de op dit moment meer dan vijftig hubs kan de komende jaren ook veranderen en belangrijker worden. Het zijn vervoersknooppunten, schakels in een snellere en comfortabele reis, ongeacht je wijze van vervoer, de plek vanaf waar je vertrekt of je eindbestemming. Ze moeten passen in een toekomst met meer e-bikes, meer digitalisering, met deelauto’s en meer afhaalpunten voor allerhande producten. En hubs worden daarbij ook plezierige en praktische plekken.

Als het ergens kan, dan kan het bij ons

Het uitwerken van de breed gedragen visie zal niet eenvoudig zijn. Maar als het makkelijk was, dan zou het geen goede visie zijn. We werken zonder mandaat, dat moet komen van de 22 deelnemende gemeenten. Wij geven aan wat er nodig is, en hebben daarvoor commitment nodig. Zowel financieel, als in menskracht. De kunst is om zo dicht mogelijk bij onze visie te blijven. Maar als dat érgens kan lukken, dan is het in Groningen en Drenthe. We willen en kunnen voorop blijven lopen.

Tot slot

Vanuit onze ervaring hebben we tot slot tips voor regio’s die ook op zoek zijn naar een oplossing voor kwalitatief goed en toekomstvast personenvervoer:

• Zoek de integratie op, breek de schotten af. Openbaar vervoer en doelgroepenvervoer kunnen op allerlei manieren van elkaar profiteren en daar worden ze allebei beter van.
• Zoek andere overheden op en zorg voor dezelfde (geografische) schaal. Praat hiervoor met elkaar in plaats van over elkaar.
• Benut de expertise van de vervoerders optimaal met behoud van de eigen regie.
• Neem iedereen in het proces mee. Dat is minstens zo belangrijk als het ontwikkelen van het systeem zelf.