Oneerlijk speelveld

Gerrit Seegers, algemeen directeur van Woningstichting Den Helder, wordt hartelijk ontvangen op de bouwplaats. Hij maakt een praatje hier, vertelt een grap daar. Het nieuwbouwpand met dertien kleine wooneenheden voor geestelijke en lichamelijke gehandicapten in de ‘grachtengordel’ van Den Helder is bijna af. Het vervult Seegers van trots. Voorheen stond op deze plek een vervallen pakhuis, straks wonen er gehandicapten in een van alle gemakken voorzien nieuw gebouw. Als dat geen maatschappelijk ondernemen is.

 

Maar Seegers maakt zich grote zorgen. ‘Dit kan straks niet meer.’ De directeur van de Helderse woningcorporatie doelt op de heffingen die woningcorporaties door ‘Den Haag’ worden opgelegd, zoals de vennootschapsbelasting, Vogelaarheffing (VpB) en BTW-integratieheffing. Seegers rekent voor wat hij extra kwijt is aan het nieuwbouwproject in de grachtengordel. ‘Er zit al een onrendabele top op van een miljoen euro. Daar moet ik ook nog eens 25 procent belasting over betalen, 250.000 euro extra dus.’

 

Er is sprake van een ‘ongelijk speelveld’, vindt Seegers. ‘De minister van Wonen, Wijken en Integratie geeft corporaties de opdracht om taken op zich te nemen die verliesgevend zijn. Vervolgens stelt de minister van Financiën dat het niet getuigt van goed koopmanschap om dergelijke projecten met verlies aan te pakken, en belast dit verlies met een winstbelasting van 25,5 procent.’ Dat is niet op te brengen voor zijn corporatie, zegt Seegers.

 

Woningstichting Den Helder, met 10 duizend woningen veruit de grootste van de twee corporaties in de Noord-Hollandse stad, wil uit het corporatiestelsel stappen. Seegers zegt dat zijn corporatie dan voor een deel van de centrale heffingen af is. Overigens wordt daar door juristen aan getwijfeld, zegt Tweede Kamerlid Staf Depla (PvdA). Even later leidt Seegers rond langs diverse projecten waar de Helderse corporatie bij betrokken is. Een huisartsenpost, een brede school en een tehuis voor dementerende bejaarden. Op elk project zegt Seegers flink toe te leggen, in totaal vele miljoenen euro’s.

 

Seegers wijst vanaf een duin in Nieuw Den Helder naar een bouwterrein. Daar worden naast sociale woningen een school, kinderopvanglocatie, bibliotheek, sporthal, winkels en een parkeergarage gebouwd. Het totale project kost bijna 39 miljoen euro, waarvan 9 miljoen euro onrendabel. ‘De nieuwe wetgeving erkent die 9 miljoen niet als kosten. Als ik dit project nu zou zijn gestart, had ik het niet kunnen betalen’, zegt Seegers. Omdat het project al een paar jaar loopt, valt het nog buiten de nieuwe heffingen, maar Seegers wil er zijn punt mee onderstrepen: door de heffingen uit Den Haag wordt de bouw van ‘maatschappelijk vastgoed’ onbetaalbaar.

 

Over commerciële projecten wil de corporatiedirecteur best vennootschapsbelasting betalen. Nu al moet de Woningstichting Den Helder van een flink aantal projecten afzien. Voor de periode 2008-2013 heeft de Woningstichting met de gemeente Den Helder afgesproken 350 miljoen euro te investeren. Daarvan is al 66 miljoen euro geschrapt en 100 miljoen euro vooruitgeschoven. De Helderse corporatie zal daarom het ambitieniveau naar beneden moeten bijstellen, legt Seegers uit.

 

De corporatie is gestopt met het aankopen en opknappen van vervallen panden in de binnenstad. Aangekochte particuliere panden worden weer van de hand gedaan. ‘Bij deze panden worden de kosten achterstallig onderhoud niet erkend als kosten, maar belast’, zegt Seegers. De Woningstichting schakelt ‘gedwongen’ terug naar de basistaak, het huisvesten van de lagere Helderse inkomensgroepen. En dan vooral het beheer van bestaande woningen: nieuwbouw wordt te duur.

 

Zwaar weer

 

Peter Boelhouwer, hoogleraar Volkshuisvesting aan de TU Delft en lid van de VROM-raad, constateert dat meer woningcorporaties momenteel een ‘pas op de plaats maken’, zich vooral op beheer van huidige woningen richten. Hij verwacht dat veel corporaties het de komende twee jaar zwaar gaan krijgen. Belangrijkste oorzaken zijn de economische crisis, waardoor corporaties moeilijker woningen kunnen afzetten, en de door de landelijke politiek opgelegde heffingen. Bovendien voorziet Boelhouwer een nieuwe greep ‘uit de kas van de woningcorporaties door de politiek’.

 

In het kader van de heroverwegingen die het kabinet dit voorjaar moet maken, wordt nadrukkelijk gedacht aan het afromen van de winsten van woningcorporaties. Een andere mogelijke bezuinigingsmaatregel is dat de huurtoeslag voortaan door de corporaties wordt uitgekeerd. Volgens Gerrit Seegers bestaat in politiek Den Haag nog altijd een ‘beeld van woningcorporaties waar het geld tegen de plinten klotst, en waar de directeuren in Maserati’s rijden. Van daaruit zijn verkeerde maatregelen genomen.’

 

Peter Boelhouwer vindt ook dat het beeld van exorbitant rijke corporaties niet strookt met de werkelijkheid, al zijn er wel vermogende corporaties die (te) weinig investeren. Boelhouwer noemt het logisch dat landelijke maatregelen worden genomen om de solidariteit in de sector te vergroten. ‘Corporaties hoeven geen gouden kranen te gaan maken.’ Maar de huidige heffingen zijn oneerlijk in de optiek van Gerrit Seegers. Hij zegt dat actieve corporaties de dupe zijn van de vennootschapsbelasting, terwijl passieve corporaties de dans ontspringen. Als een corporatie niet veel investeert, hoeft die dus ook weinig heffingen af te dragen, zegt Seegers. ‘Je moet de corporaties aanpakken die stilzitten.’

 

Volgens Tweede Kamerlid Staf Depla kunnen juist corporaties die veel sloop en nieuwbouw plegen veel aftrekken. Om principiële redenen weigert Seegers de ‘Vogelaarheffing’ af te dragen, die in het leven is geroepen door voormalig minister Vogelaar om de aanpak van de veertig krachtwijken deels te bekostigen. Ook bij andere corporaties bestaat nog altijd veel weerstand tegen deze heffing. Voor de Woningstichting gaat het om ‘slechts’ vijf ton per jaar.

 

Seegers: ‘Veruit de meeste corporaties die actief zijn in de krachtwijken hebben zelf voldoende middelen.’ Bovendien kan Den Helder het geld zelf goed gebruiken. De stad mag dan geen krachtwijken hebben, maar kampt wel met vergelijkbare problemen, zegt Seegers. In Den Helder, waar 48 procent van de woningvoorraad bestaat uit sociale woningbouw, staan veel woningen op de nominatie om te worden gesloopt.

 

Naast een verouderde woningvoorraad heeft de stad, net als veel andere randgemeenten, te maken met bevolkingskrimp, hoewel niet zo ingrijpend als in delen van Groningen en Limburg. De kop van Noord-Holland is door minister Van der Laan (Wonen, Wijken en Integratie, PvdA) aangewezen als onderdeel van de krimpaanpak. Op hoeveel extra geld Den Helder uit ‘Den Haag’ kan rekenen, is nog niet bekend.

 

Daarnaast zijn in de stad veel sociale en veiligheidsproblemen, met name in Nieuw Den Helder. De Woningstichting heeft ‘sociale huis- en wijkmeesters’ in dienst om hangjongeren en probleemgezinnen te begeleiden. De problemen van Den Helder worden door minister Van der Laan erkend. Eind november schreef hij in antwoord op Kamervragen dat de investeringscapaciteit van de Woningstichting, mede door de verschillende heffingen, is gehalveerd.

 

Toch sommeerde Van der Laan de Helderse corporatie onlangs via een dreiging met een aanwijzing de Vogelaarheffing te betalen. Die brief was voor de Woningstichting de druppel, zegt Seegers. De Woningstichting ziet geen andere optie dan uit het corporatiestelsel te stappen.

 

Solidariteit

 

Dat het zover komt, lijkt onwaarschijnlijk. Twee weken geleden bepaalde de rechtbank in Zwolle dat een andere woningcorporatie, De Veste uit Ommen, niet zelfstandig uit het publieke bestel mag treden.

 

Van der Laan is ‘verheugd’ over de uitspraak van de Zwolse rechtbank, schrijft hij aan de Tweede Kamer. ‘In de uitspraak wordt uitdrukkelijke betekenis toegekend aan de solidariteitsgedachte die aan het stelsel ten grondslag ligt, waarbij meer vermogende instellingen minder vermogende instellingen ondersteunen.’

 

Hoogleraar Peter Boelhouwer wijst erop dat de minister werkt aan wetgeving die het woningcorporaties onmogelijk maakt uit het bestel te stappen. Boelhouwer zegt dat uittreding niet alleen de solidariteit in de sector ondergraaft, ook dreigt een ‘kettingreactie’ wanneer een corporatie toestemming krijgt het bestel te verlaten. De rechtbank Zwolle geeft in zijn uitspraak aan dat een woningcorporatie theoretisch uit het bestel kan stappen als de belangen van die corporatie groter zijn dan die van solidariteit en publiek toezicht op de corporaties.

 

Gerrit Seegers denkt dat zijn belang groot genoeg is. De Helderse corporatie wordt het nu namelijk ‘onmogelijk gemaakt’ de wettelijke taak, de ‘bevolking van Den Helder fatsoenlijk huisvesten’, uit te voeren. Volgens Seegers verkeren meer corporaties in een vergelijkbare situatie als de Woningstichting, maar die zijn ‘te schijterig’ om uit het bestel te stappen. De corporatiedirecteur zegt het desnoods ook te laten aankomen op een rechtszaak. De Woningstichting wordt gesteund door het Helderse stadsbestuur.

 

Mocht de Woningstichting er daadwerkelijk in slagen uit het corporatiebestel te stappen, dan wordt rekening gehouden met twee mogelijke scenario’s. Dat vertelt wethouder en locoburgemeester Hans Boskeljon (PvdA) in een restaurant in het centrum van Den Helder.

 

Een optie is dat de corporatie een gemeentelijk woonbedrijf wordt, volledig in handen van de lokale overheid. De andere mogelijkheid is dat de corporatie een commerciële onderneming wordt, met de gemeente als toezichthouder. In beide gevallen wordt volgens Boskeljon gewaarborgd dat de corporatie de middelen blijft inzetten voor sociale huisvesting. Hoogleraar Peter Boelhouwer is niet verbaasd dat de Woningstichting samen optrekt met de gemeente. ‘Gemeente en corporatie kunnen het meestal goed vinden, en kijken samen met argusogen naar Den Haag.’

 

Kerntaak

 

Corporatiekoepel Aedes ‘begrijpt de frustratie van een tweetal corporaties die uit het corporatiebestel willen treden’. De vennootschapsbelasting ‘beperkt corporaties bij het uitvoeren van hun kerntaak’, schrijft Aedes in een persverklaring. ‘Dit leidt tot een ongelijk en oneerlijk speelveld tussen corporaties en commerciële ondernemingen. Deze belasting moet daarom van tafel’, aldus Aedes-voorzitter Marc Calon. Maar uit het corporatiestelsel stappen noemt de branchevereniging ‘onverstandig’.

 

De onderlinge solidariteit van corporaties zoals die binnen het bestel is geregeld, vindt Aedes een ‘groot goed’. ‘Via het Waarborgfonds Sociale Woningbouw (WSW) staan corporaties borg voor elkaar en kunnen zij mede dankzij de achtervang van overheden tegen gunstige voorwaarden geld lenen voor investeringen in onder andere woningbouw, energiebesparing en leefbaarheid.’

 

Het corporatiebestel is volgens Aedes ‘een bindend afsprakenkader met het Rijk over hoe corporaties als private organisaties hun publieke taak uitvoeren’. Ook PvdA-Kamerlid Depla is tegen uittreding. ‘Corporaties horen een publiek belang te dienen. Als ze dat nu verzuimen, kunnen ze ter verantwoording worden geroepen. Zodra ze geen deel meer uitmaken van het bestel wordt dat onmogelijk.’

 

Eigenlijk wil Woningstichting Den Helder helemaal niet uit het bestel stappen, zegt directeur Seegers. Hij hoopt alleen dat de minister zijn corporatie tegemoet wil komen. ‘Ik krijg altijd brieven uit Den Haag dat we het zo goed doen. Maar door die idioterie van die heffingen kan ik niet aan mijn taakstelling voldoen. “Tom Poes, verzin een list”, denk ik dan. We hebben het geld zelf zo hard nodig.’

 

Commercieel

 

De Woningstichting Den Helder wil over commerciële projecten wel vennootschapsbelasting betalen. Neem het project ‘Duinpark’, dat is verrezen op de plek van de voormalige Grevelingenbuurt, een wijk met hoogbouwflats uit de jaren ’50 en ’60 die net als omringende buurten in Nieuw Den Helder regelmatig in negatieve zin de landelijke pers haalde.

 

‘Dit was echt een van de beruchtste wijken van Den Helder’, benadrukt Seegers. Nu staan er ruim 130 moderne eengezinswoningen. De tweekappers begonnen bij bijna 290 duizend euro, de vrijstaande woningen moesten bijna 70 duizend euro meer opbrengen. Forse bedragen, zeker voor Helderse begrippen. In de grote steden in de Randstad zouden dergelijke woningen zeker het dubbele kosten, weet Seegers. Volgens hem heeft zijn corporatie weinig verdiend aan het project.