Huisvesting van het MBO

Nederland kan niet zonder goed geschoolde vakkrachten. Het mbo vervult een belangrijke sleutelrol in de aansluiting van het arbeidspotentieel op de behoeften in de maatschappij.

Ondernemers, maatschappelijke instellingen, overheden, particulieren: iedereen zit te springen om praktisch opgeleide professionals. De waardering voor deze beroepsgroep en het mbo groeit gestaag. Daardoor maakt het mbo een sterke ontwikkeling door. Veranderingen in het beroepsonderwijs en de manier waarop onderwijsinstellingen hun faciliteiten beheren en organiseren, beïnvloeden de eisen die worden gesteld aan huisvesting. HEVO licht in dit artikel vijf cruciale verbanden toe.

1. Krimp of groei studentenpopulatie

Een belangrijke ontwikkeling in het mbo is de verwachte algemene gestage krimp met soms tijdelijke lokale groei van het aantal studenten. Dit heeft directe consequenties voor de huisvesting. In alle gevallen is er behoefte aan toekomstbestendige gebouwen. In een positief scenario waarin de studentenaantallen nog stabiliseren en wellicht op lokaal niveau hier en daar een opleving laten zien, wordt toekomstbestendigheid gezocht in kwalitatieve verbeteringen: efficiënter gebruik van vloeroppervlak, hybride onderwijsruimten en een modulaire aanpak. In het negatieve scenario van krimp kan een overschot aan ruimte leiden tot onbetaalbare exploitatiekosten. Flexibiliteit in vastgoed en samenwerking met het bedrijfsleven kunnen hier oplossingen bieden, zoals het delen van ruimten met externe partijen of het inzetten van modulaire bouwvormen.

2. Flexibel en adaptief onderwijs

Maatschappelijke ontwikkelingen als individualisering, vergrijzing en het functioneren in een steeds complexere maatschappij vragen om flexibel en adaptief onderwijs. Flexibel en adaptief onderwijs betekent dat studenten (met name in het derde en vierde jaar van hun studie) invloed hebben op hun curriculum en er persoonlijk maatwerk ontstaat. Dit onderwijs vraagt vervolgens om flexibele huisvesting en een andere mix aan ruimten en voorzieningen. Ook digitalisering en de behoefte aan gepersonaliseerde leerpaden betekenen dat studenten in de toekomst hun eigen tempo, niveau en volgorde bepalen. Dit leidt tot veranderingen in de huisvesting, zoals een verminderd belang van traditionele klaslokalen en een toename van multifunctionele ruimten. Denk aan hybride werkplekken en ontmoetingsruimten voor studenten, docenten en externe partners. Waar meer variatie aan ruimtesoorten vraagt om meer vloeroppervlak, leidt het teruglopen van de studentenaantallen juist tot een lagere bekostiging en het noodzakelijk terugdringen van de huisvestingslasten. De druk op het vloeroppervlak blijft hierdoor groot. Een betere benutting en spreiding van het gebruik over de week is hierbij noodzakelijk. Ook het vergroten van het online aanbod van lessen (kanttekening: alleen voor theorieonderwijs) kan de fysieke druk op de huisvesting verlagen. 

3. Leven Lang Ontwikkelen (LLO)

Leven Lang Ontwikkelen brengt unieke huisvestingsuitdagingen met zich mee. LLO is commercieel onderwijs, de LLO-studenten vragen daarbij om kwalitatief hoogwaardige en flexibele leeromgevingen. De combinatie van traditioneel onderwijs en blended learning biedt kansen om faciliteiten efficiënter in te zetten; doordat de LLO-studenten altijd en overal online modules kunnen volgen, wordt de druk op de fysieke leeromgeving verlaagd. Daarnaast kunnen modulair onderwijs en Summer Schools in de zomerperiodes bijdragen aan het bieden van een ‘volwassener’ leeromgeving die aantrekkelijk is voor de LLO-doelgroep, zonder extra druk te leggen op het reguliere fysieke onderwijs op de betreffende locatie. Wel zijn er beperkingen in de personele capaciteit: die is naast de reguliere roosters niet altijd ook nog beschikbaar op die momenten in de avonduren of vakantieperiodes om onderwijs aan LLO-cursisten te verzorgen. En LLO legt wel extra druk op de personele capaciteit voor beheer en exploitatie van de huisvesting buiten de reguliere onderwijstijden. 

4. Duurzaamheid

Duurzaamheid is een terugkerend thema en vormt een cruciale pijler in de huisvestingsstrategieën. Het verduurzamen van gebouwen en faciliteiten is niet alleen noodzakelijk vanwege wet- en regelgeving, zoals de Klimaatwet, maar biedt ook kansen voor kostenbesparing. Efficiënt gebruik van ruimte, modulaire bouw en vermindering van het vloeroppervlak dragen bij aan het terugdringen van de CO2-footprint. Bovendien kan het verduurzamen van bestaande panden helpen om zowel het reguliere als commerciële onderwijs aantrekkelijker te maken.

5. Sociale cohesie en de campusomgeving

De campus als ontmoetingsplek wordt steeds belangrijker. Vooral in regio’s met krimp kan een samenwerking tussen onderwijsinstellingen en het bedrijfsleven op een gezamenlijke campus helpen om studenten aan te trekken en vast te houden. Dergelijke ‘regiocampussen’ kunnen een breed scala aan faciliteiten bieden, variërend van sport tot cultuur, wat bijdraagt aan een aantrekkelijk sociaal netwerk voor studenten. Dit versterkt de positie van de regio als aantrekkelijke opleidingslocatie en bevordert de sociale cohesie.

Verder speelt huisvesting in de sociale ontwikkeling van studenten een belangrijke rol. Huisvesting moet goede plekken voor ontmoeting bieden: waar studenten elkaar treffen, samenwerken, professioneel leren omgaan met elkaar, conflicten leren oplossen, vriendschappen voor het leven aangaan etc. Juist in coronatijd hebben we deze zaken gemist en gezien hoe belangrijk de school en de vormgeving van de huisvesting is voor deze dynamiek. 

Conclusie

Huisvesting en de hierboven genoemde ontwikkelingen zijn sterk verweven met elkaar. Bij de ontwikkeling van onderwijshuisvesting, in het bijzonder voor het praktijkonderwijs, zijn flexibiliteit, duurzaamheid en aanpassingsvermogen noodzakelijk om de veranderingen in het onderwijs een goede plek te bieden. Door slimme investeringen, samenwerkingen en een modulaire aanpak kunnen onderwijsinstellingen in het mbo inspelen op de dynamiek van de studentenpopulatie en tegelijkertijd hun toekomstbestendigheid en instroom waarborgen. Passende huisvesting verzorgt hiervoor een solide basis. HEVO helpt u graag.