Drie praktische strategieën om onze leerlingen weer onderwijs te geven in schoolgebouwen

Al 50 jaar adviseert HEVO scholen om te komen tot de beste en meest passende huisvesting waar goed onderwijs in gefaciliteerd wordt. Dit doen we in voor- en in tegenspoed waarbij de leerling altijd centraal staat. De huidige coronacrisis heeft ons allemaal in een onwerkelijke situatie geplaatst waarbij de dingen, tijdelijk, niet meer gaan zoals wij dat gewend zijn. Vol lof kijken wij naar de professionals in het onderwijs en het razende tempo waarop zij het onderwijs zo goed en zo slecht als het gaat hebben weten om te bouwen tot langeafstandsonderwijs; veel respect voor hun daadkracht.

In de persconferentie van 21 april jl. is ons allemaal meegedeeld dat scholen in het primair onderwijs (voor 50%), het speciaal onderwijs, de kinderopvang en de buitenschoolse opvang weer openen vanaf maandag 11 mei 2020. Scholen in het voortgezet (speciaal) onderwijs openen op 1 juni 2020 weer de deuren maar moeten daarbij wel de 1,5 m-maatregelen in acht nemen.

Wij zijn geen onderwijskundigen maar hebben na al die jaren wel een sterke expertise in onderwijshuisvesting opgebouwd. In deze blog delen we dan ook graag een drietal strategieën waarmee we ingaan op de 1,5 m-school. Hoewel dit voor het primair onderwijs geen verplichting is kunnen deze strategieën wel gebruikt worden als tips om de risico’s - naast de 50%-regel - te verkleinen. Voor het voortgezet onderwijs kunnen deze tips gebruikt worden ter voorbereiding op het besluit.

Scholen kennen hoge bezettingsgraden

Scholen behoren, samen met stations, vliegvelden etc., in ons land tot de groep utiliteitsgebouwen met de hoogste bezettingsgraden. Gebouwen die gekenmerkt worden door veel mensen tegelijk op een relatief beperkte vloeroppervlakte. In een normale situatie is dat geen enkel probleem. Deze gebouwen en terreinen zijn namelijk zo ontworpen dat ze de grote groepen leerlingen en leraren prima kunnen faciliteren zonder dat er problemen ontstaan. Het wordt echter lastig wanneer er, zoals nu, maatregelen van kracht zijn die een bepaalde afstand tussen mensen voorschrijven; de inmiddels bekende 1,5 m-richtlijnen.

Om tegemoet te komen aan de wens om het onderwijs weer zo snel als mogelijk (en veilig(!)) uit te voeren op scholen, willen we jullie graag meenemen in een drietal strategieën. Deze strategieën zijn erop gericht om het onderwijs weer op een verantwoorde manier plaats te laten vinden binnen de bestaande huisvesting met inachtneming van de geldende maatregelen. Er is geen perfecte methode om dit te organiseren, verken de tips vooral om te bekijken welke maatregelen voor uw specifieke situatie passend zijn.

1. BEZETTINGSGRAAD (MOET) OMLAAG

Tijdelijk zullen we niet de aantallen leerlingen kunnen huisvesten zoals dat tot voor kort wel mogelijk was. Een te hoge bezettingsgraad binnen je schoolgebouw maakt het namelijk praktisch onmogelijk om tegemoet te komen aan de 1,5 m-richtlijnen. Het omlaag brengen van de bezettingsgraad is dan ook de belangrijkste strategie in het geschikt maken van je huisvesting. Wij geven een aantal praktische tips om de bezettingsgraad omlaag te brengen.

Voorkom overbelasting van schoolgebouwen; structureel inregelen van afstandsonderwijs

De komende tijd zullen scholen nog niet operationeel zijn zoals we dat gewend zijn. Er zal een hybride tussenvorm gevonden moeten worden tussen fysieke lessen op school en digitale lessen zoals de laatste weken; Blended Learning. Met het sluiten van de scholen is het afstandsonderwijs zeer snel ontwikkeld. Met de 50%-regel in het primair onderwijs en het voorbereiden op de 1,5 m-maatregelen voor het voortgezet onderwijs lijkt het erop dat we hier tijdelijk in ieder geval deels gebruik van zullen moeten blijven maken. Om die reden is het structureel inrichten van dit digitale onderwijs een belangrijke stap om de bezettingsgraden van schoolgebouwen laag te houden, overbelasting te voorkomen en de risico’s zoveel mogelijk te verkleinen. Deze vorm van Blended Learning zorgt ervoor dat er ondanks de geldende maatregelen op een verantwoorde wijze toch kwalitatief goed onderwijs gegeven kan worden.

Focus op kernactiviteiten die op school plaats moeten vinden

Wanneer er deels digitaal en deels fysiek onderwijs gegeven wordt is het van belang om na te gaan welke kernactiviteiten van de school vragen om fysieke aanwezigheid en welke, nu het tijdelijk niet anders kan, ook digitaal uitgevoerd kunnen worden.

We maken ons nu natuurlijk allemaal zorgen om de leerlingen die normaal gesproken net dat beetje extra ondersteuning, aandacht maar ook uitdaging nodig hebben en deze nu slechts beperkt kunnen krijgen. Het fysiek organiseren van coachings- en mentorgesprekken, maar ook toetsing (eventueel grootschalig in de gymzalen) en groepswerk lijkt daarom cruciaal. Ook het, tijdelijk, focussen op de kernvakken en die beperkt fysiek organiseren is een manier om de bezettingsgraad laag te houden en toch de kwaliteit te maximaliseren en het voorkomen van achterstanden zoveel als mogelijk te kunnen waarborgen.

Roostering; lokalen maar half bezet, kijk naar alternatieve ruimten en werk in shifts

De 1,5 m-maatregelen betekenen dat onze ‘standaard leslokalen’ een groot deel van de capaciteit verliezen; het opsplitsen van groepen en werken in ‘shifts’ zal dus nodig zijn. Voor het primair onderwijs is dit al vastgelegd in de 50%-regeling. Voor de roostering is het een uitdaging om dit op een goede manier te organiseren. Er moet namelijk ook rekening gehouden worden met de wisseling tussen de shifts; je wilt voorkomen dat twee groepen leerlingen tegelijkertijd van shift ‘wisselen’ en er opstoppingen ontstaan. Het focussen op de kernactiviteiten, zoals eerder beschreven, helpt daarbij al.

Het kan ook helpen om te kijken naar welke ruimten je nog meer hebt binnen het gebouw en ook die, tijdelijk, een onderwijsfunctie te geven. Denk hierbij aan vergaderruimten, teamkamers, kantoren, gym- en speelzalen, handvaardigheidlokalen etc. Daarnaast zouden bepaalde lessen mogelijk ook buiten gegeven kunnen worden. Hoewel het vanzelfsprekend niet ideaal is, kan hiermee wel tijdelijk de capaciteit van het aantal beschikbare ruimten opgerekt worden.

Laat leraren verplaatsen in plaats van leerlingen

Met name in het voortgezet onderwijs lijkt het van belang dat leerlingen zoveel als mogelijk binnen dezelfde ruimte blijven. Het zou om die reden helpen wanneer leraren zich tussen de lessen door verplaatsen en leerlingen binnen hetzelfde lokaal blijven. Dit beperkt de verkeersbewegingen tussen de lessen in.

2. VOORKOM CONTACTMOMENTEN

Een school is een plek waar leerlingen kunnen leren, spelen, ontmoeten en ontwikkelen. Het voorkomen van contact lijkt daarbij dan ook erg lastig. Echter is het voorkomen van (fysiek) contact wel een van de belangrijkste strategieën om het coronavirus onder controle te krijgen; de 1,5 m-maatregelen. Het omlaag brengen van de bezetting van scholen is al een belangrijke stap in het verminderen van contact; minder leerlingen betekent automatisch meer vierkante meter per leerling. Maar er zijn meer mogelijkheden.

Vermijd gezamenlijke pauzes, ook voor leraren

Het is een belangrijk onderdeel van onze dag; het gezamenlijk pauzeren en lunchen met andere leerlingen of collega’s. Toch zullen we hier de komende tijd helaas concessies in moeten doen. Het waarborgen van de 1,5 m-maatregelen is in onze aula’s en lerarenkamers namelijk praktisch onmogelijk. Het advies zou daarom zijn om tijdelijk geen pauzes te faciliteren buiten het lokaal. Leerlingen zijn vanwege het werken in shifts maar beperkte tijd op school en zouden in die periode zo min mogelijk andere leerlingen moeten ontmoeten dan de eigen groep. Ook voor leraren geldt dat zij zo min mogelijk collega’s dan wel andere leerlingen moeten ontmoeten. Door pauzes plaats te laten vinden in de lokalen voorkom je ontmoeting en potentiële contactmomenten.

Beperk contact met gebouwelementen

Het is onmogelijk om gebouwelementen zoals deurklinken, knopjes, relingen etc. voortdurend te reinigen. Om die reden moet het contact met deze elementen zoveel als mogelijk beperkt worden. Zo kan er voor gekozen worden om bepaalde deuren open te laten staan zodat leerlingen en leraren deze niet of zeer beperkt aan hoeven te raken. Voor deuren van klaslokalen kan afgesproken worden dat enkel de leraar deze open en dicht doet. Op plekken waar contact vermijden moeilijk is, zoals op de toiletten, trappen etc. kan voorzien worden in desinfectiegel om de handen te kunnen desinfecteren na het aanraken van deuren, kranen en armleuning.

Behalve vaste gebouwelementen betekent dit ook dat contact met losse elementen zoals automaten/apparatuur, gedeelde computers etc. vermeden moet worden. Het advies zou zijn om deze zoveel als mogelijk af te sluiten.

Desinfectie van de werkplek

Los van deze tips en strategieën dient de schoonmaak van het gebouw geïntensiveerd te worden. Daarnaast zou ieder lokaal voorzien moeten worden van een desinfectie-kit, bestaande uit bijvoorbeeld desinfectiedoekjes. Leerlingen krijgen aan het einde van de dag de taak om hun tafel te desinfecteren en voor leraren geldt dat ze bij wisseling van lokaal de werkplek moeten desinfecteren. Ook in het primair en speciaal onderwijs zouden de tafels en de werkplek met regelmaat gedesinfecteerd kunnen worden.

Sanitair

Instructie ophangen ‘handen wassen na toiletbezoek’.

3. ORGANISEER DE ROUTING DOOR HET GEBOUW

De manier waarop leerlingen en leraren zich door een school bewegen is een organisch proces.

Het omlaag brengen van de bezetting van het gebouw zorgt ervoor dat er ook een minder grote druk komt op de verkeersruimten binnen het gebouw. Echter om de 1,5 m-maatregelen voldoende te kunnen waarborgen en de risico’s waar mogelijk te verkleinen is duidelijke structuur nodig.

Structureer de aankomst van leerlingen

Leerlingen kunnen op verschillende manieren bij de school arriveren. Het is van belang dat er bij de aankomst direct structuur is in de manier waarop leerlingen zich bewegen om te voorkomen dat het te druk wordt op bepaalde plekken en de 1,5 m niet gegarandeerd kan worden. Voor leerlingen die met de fiets komen geldt dat er gestructureerd naar de fietsenstalling gefietst moet worden, eventueel genummerd. Een groot deel van de fietsenstalling dient buiten gebruik gesteld te worden zodat fietsen met voldoende ruimte uit elkaar geparkeerd kunnen worden, afhankelijk van de lay-out kan er gekeken worden naar gescheiden in- en uitgang om te voorkomen dat leerlingen te dicht bij elkaar komen. Voor kinderen die gebracht worden zou kunnen gelden dat de ouders niet mee op het speelterrein dan wel in het gebouw mogen. Wanneer ouders buiten het speelterrein blijven of verzamelen is het van belang dat ze hier wel de 1,5 m-maatregelen in acht nemen. Het kan helpen ouders hier ter plekke ook aan te herinneren.

Het naar binnen gaan van leerlingen dient ook gestructureerd te gebeuren zodat er geen opstoppingen ontstaan en iedereen direct naar zijn/haar lokaal kan. Hiervoor kan gedacht worden aan een 'wachtrij-systeem’ zoals we dat kennen van pretparken. Binnen deze wachtrij zouden dan duidelijke cirkels of vakken met een straal van 1,5 m afgetekend kunnen worden waarbinnen iedere leerling plaats moet nemen voordat hij/zij naar binnen kan. Ook hier geldt; laat de (buiten)deuren zoveel als mogelijk open staan zodat zo min mogelijk mensen deze aan hoeven te raken.

Voorkom opstoppingen, direct naar het lokaal

De gangen, de kluisjes en het buitenterrein zijn doorgaans plaatsen waar leerlingen elkaar ontmoeten en sociale interactie plaatsvindt. Helaas is dat op dit moment wat we willen beperken. Het advies zou daarom zijn om kluisjes, garderobes etc. af te sluiten. Leerlingen gaan direct bij binnenkomst naar het lokaal en nemen al hun bezittingen, zoals jas, daar mee naar toe. Omdat het aantal lessen beperkt is zou dat voor deze periode geen probleem moeten zijn.

Eenrichtingsverkeer binnen de school

De routing door je schoolgebouw is een belangrijke factor om fysieke ontmoeting te voorkomen. Niet ieder gebouw zal zich er voor lenen, maar indien het op welke manier dan ook mogelijk is zou het inrichten van eenrichtingsverkeer in het gebouw erg helpen om het contact zoveel als mogelijk te voorkomen. Denk hierbij ook aan het tijdelijke gebruik van (veilige) trappen die normaal gesproken verminderd gebruikt worden. Het is van belang dat de looprichting, of bepaalde voorrangsregels op smalle punten, duidelijk worden weergegeven. Denk hierbij aan pijlen op de vloer, op trappen, muren etc. Deze pijlen kunnen daarbij ook gebruikt worden om bepaalde regels voortdurend onder de aandacht te brengen. Om voor (kleine) kinderen duidelijk te maken wat 1,5 m afstand is kan het ook helpen om duidelijk cirkels op de vloer aan te brengen zodat leerlingen het direct kunnen zien. Vanzelfsprekend is het van belang dat er wordt toegezien op de handhaving van de maatregelen die getroffen worden.

Routing binnen het lokaal

Er moet per lokaal goed gekeken worden naar de inrichting. Zorg ervoor dat tafels die niet gebruikt kunnen worden voorzien worden van duidelijke markering, of haal ze uit het lokaal. Het kan ook helpen om looppaden waarbinnen leerlingen, maar ook leraren, zich binnen het lokaal moeten verplaatsen aan te geven op de vloer. Het is hierbij belangrijk dat het voor leerlingen duidelijk is dat ze altijd op één manier door het lokaal lopen, ook hier is structuur van belang. Daarnaast kan het helpen om op iedere zitplek door middel van een cirkel of vlak op de vloer de 1,5 m afstand aan te geven. Hierdoor worden zowel leerlingen als leraren voortdurend herinnerd aan de maatregelen op het moment dat ze een ander benaderen. Visuele weergave van de 1,5 m-maatregelen is van groot belang, zowel voor kinderen als voor volwassenen.

Alle beschreven strategieën en tips zijn erop gericht om het onderwijs tijdelijk in afgeslankte vorm weer in onze schoolgebouwen te kunnen faciliteren. Zoals aangegeven zal er geen enkele methode zijn die voor iedereen op dezelfde manier toepasbaar is. Het onderwijs en de gebouwen zijn altijd verschillend; het blijft maatwerk. We proberen door middel van de gepresenteerde strategieën vooral denkrichtingen aan te geven waarbinnen oplossingen gezocht en gevonden kunnen worden.

Het zijn bijzondere tijden waar we ons met elkaar in bevinden. Mocht je naar aanleiding van deze blog inspiratie gekregen hebben of heb je zelf de laatste tijd goede oplossingen bedacht, schroom dan niet om contact met ons op te nemen. Laten we in deze tijd vooral samenwerken op zoek naar oplossingen om dat kwalitatieve onderwijs aan te (blijven) bieden zoals we dat allemaal het liefst zien. Laten we daarnaast vooral ook de kansen benutten die deze crisis ons biedt! Ook voor vragen, opmerkingen of advies zijn wij altijd bereikbaar.

Via deze weg wensen we iedereen veel gezondheid en wijsheid in deze ongekend vreemde tijd.

Contact

Pim Bressers

telefoon 073 6 409 409 / Mail Pim