Circulair en energieneutraal gebouw met een ziel

Afgelopen zomer verhuisde het werkontwikkelbedrijf Weener XL van de gemeente ’s‑Hertogenbosch naar een nieuw pand. Na een lange aanloop zit het bedrijf (eindelijk) in een gebouw dat voldoet aan de eisen van deze tijd. Energieneutraal, volledig circulair in hout gebouwd en bovendien klaar voor de toekomst. En bovenal: bij de nieuwbouw ging de ziel van het oude pand niet verloren. Die verhuisde gewoon mee.

Nieuwbouw werkontwikkelbedrijf Weener XL ’s-Hertogenbosch

HEVO tekende voor het integraal ontwerp van de nieuwbouw. Een complexe opgave, niet alleen vanwege de circulariteit, maar ook omdat het pand uiteenlopende functionaliteiten moest herbergen. Deze zijn nu opgenomen in een groot massief gebouw met een brutovloeroppervlak van 14.000 m², waarin de verschillende functies zijn gesitueerd rond grote centrale ontmoetingsruimten. Een opzet die, volgens directeur Sjoerd van het Erve, Weener XL in hoge mate helpt bij de taken die het bedrijf moet uitvoeren.

Verouderd en uitgeleefd

‘Toen ik directeur werd van Weener Groep, zat dit bedrijf al sinds 1967 in het pand aan de Van Herpensweide. Eind jaren tachtig waren daar twee hallen tegenaan gebouwd, maar het gebouw was in alle opzichten technisch op. De riolering was slecht, het dak was compleet versleten, energetisch was het gebouw een drama en de temperatuur was moeilijk te regelen. Als het boven de dertig graden was, gingen de mensen op de productieafdelingen ’s middags naar huis. Het was gewoon te warm om ze daar te laten werken. Het gebouw was ook qua functionaliteit verre van optimaal. Vanaf dag één was nieuwe huisvesting daarom een belangrijk thema voor mij. Er waren vergevorderde plannen voor nieuwbouw. We hadden een nieuwe locatie op het oog en woningcorporatie BrabantWonen was in de markt om ons oude terrein te kopen. Toen kwam het laatste kabinet-Balkenende eind 2010 met een efficiencykorting op de subsidie voor de sociale werkvoorziening. Bovendien werd de regelgeving voor corporaties strenger, waardoor het ook voor BrabantWonen minder interessant was. Onze nieuwbouw werd daarom op de lange baan geschoven. Achteraf maar goed ook trouwens. We hadden anders een pand gehad dat niet had aangesloten op de functionaliteiten die we nu hebben.’

Samen in één gebouw

‘In 2014 is Weener Groep gefuseerd met een groot deel van de afdeling Arbeidsmarkt en Sociale zaken, in de volksmond de Sociale dienst. We wilden alles op het gebied van werk en inkomen onder één dak brengen, om zo effectief en efficiënt mogelijk te werken. Toen kwam de huisvestingsvraag opnieuw naar voren. We hebben meteen een verbouwing gedaan, zodat we al onze diensten bij elkaar kregen. Met de toenmalige directeur van de Sociale dienst vond ik dat je pas één bedrijf kunt worden als je in één gebouw zit waar je elkaar kunt tegenkomen. De verbouwing was bedoeld voor een jaar of drie; daarna zouden we naar een nieuw pand moeten kunnen gaan. Ook dit liep anders. In 2014 kwam er een nieuw landelijk model voor de verdeling van uitkeringsgelden. Dat zou in ’s-Hertogenbosch leiden tot een miljoenentekort. Reden voor de gemeente om opnieuw pas op de plaats te maken. Die korting hebben we gelukkig kunnen terugdraaien. Pas toen konden we echt aan de slag met nieuwbouw.’

Specifiek Programma van Eisen

‘We hadden voor de nieuwbouw een specifiek Programma van Eisen. Het bevatte kantoren, een bezoekersfunctie, vier productiehallen voor industrie, groen, post en een onderkomen voor ons schoonmaakbedrijf. Daarnaast hebben we de Weener Academie en de re-integratievoorziening Aan de Slag. Die laatste twee spelen een centrale rol in onze filosofie. We besteden veel aandacht aan mensen als ze net in de bijstand zitten. Dan is de afstand tot de arbeidsmarkt nog korter. Daarom zetten we sterk in op re-integratie aan het begin van het proces via opleiding, begeleiding en ondersteuning. We hebben een diep geloof in arbeid en wat dat voor mensen betekent, ook als je het niet volledig zelf kunt redden. Werk zorgt voor structuur, trots, eigenwaarde, ontmoeting en een betere gezondheid.’

Transparantie

‘In het oude pand kwamen collega’s van verschillende afdelingen elkaar soms bijna niet tegen. Dat moest hier anders. We wilden daarom een transparant gebouw, met ontmoeting in grote ruimten in het midden van het pand. Iedereen bij en door elkaar, zodat je elkaar makkelijk kunt ontmoeten. Dat helpt ons ook in de taken die we uitvoeren. Natuurlijk zijn er grenzen aan het alles door elkaar heen mengen. De kantoorwerkplekken en productiehallen zijn uiteraard gescheiden.’

Ziel van het gebouw

‘Ondanks dat het oude pand helemaal op was, hield ik er van. Er zat veel warmte in dat gebouw, een ziel. Het ergste wat je bij nieuwbouw kan overkomen, is dat die ziel verdwijnt. Dat is hier niet gebeurd. Mensen die hier komen, zeggen: het is toch weer Weener XL. Waar dat door komt, is moeilijk te zeggen. Ik denk de toepassing van hout, de transparantie en het werkkarakter dat dit pand uitstraalt.’

Circulair en energieneutraal

‘De gemeente en wijzelf wilden een zo duurzaam mogelijk gebouw. Weener XL is al jaren bezig met het elektrificeren van het wagenpark. En we streven naar duurzame participatie en arbeid. Vandaar ook de hoge ambities voor onze nieuwbouw. Dit pand is volledig energieneutraal en circulair gebouwd in hout. Alle gebouwdelen zijn opnieuw te gebruiken. Daarom zijn ze nergens gelijmd, afgekit of geverfd en staan ze allemaal in een materialenpaspoort, met alle informatie over de afmetingen en kwaliteit. Dit maakte het ontwerpproces wel gecompliceerder. Alle gebouwdelen moesten tot op de millimeter worden uitgedacht, zodat ze in de fabriek precies op maat konden worden gemaakt. Dat was een voorwaarde om ze in de toekomst te kunnen hergebruiken. We hebben ook veel aandacht besteed aan het binnenklimaat. De installaties in het hele pand zijn ontworpen volgens de normen van Gezonde Kantoren. Zo werkt iedereen nu in een omgeving die volledig voldoet aan de eisen van deze tijd. Met een constant klimaat, terwijl dat in het oude pand voortdurend schommelde.’

Grote betrokkenheid

‘De verschillende gebruikersgroepen van dit pand zijn intensief betrokken geweest bij het gehele ontwerpproces, en later ook bij de uitvoering. Het was passen en meten om alle functionaliteiten goed in het gebouw te krijgen, en in de drie hectare die we hadden. Dat proces is goed gelukt. De meeste gebruikers zijn heel tevreden over het pand en zijn zich er weer snel thuis gaan voelen. Natuurlijk was het wennen; niet iedereen past zich bij een verandering makkelijk aan, zeker niet in onze doelgroep. En er zijn nog wel wat plekken in het gebouw waar ik niet helemaal tevreden over ben, maar dat is goed te herstellen.’

Gebouwd door Bosschenaren

‘HEVO had al eerder voor ons gewerkt, onder meer met locatiestudies en een onderzoek naar de staat van het oude pand. De ontwerpopdracht voor de nieuwbouw moesten we aanbesteden en ik ben blij dat HEVO de tender heeft gewonnen. Ik ben tevreden over het proces, ondanks de gebruikelijke hobbels zoals in dit geval de tussentijds gestegen bouwkosten en de stikstofproblematiek. We zijn daar uiteindelijk goed uitgekomen, ook al leverde het enige vertraging op. Als Bosch’ bedrijf is het leuk dat HEVO als ander Bosch’ bedrijf de tender won, met bovendien allemaal partners uit de regio. Op een plek zo markant in de stad, dichtbij het centrum en het station, naast het icoon van de Brabanthallen, is nu een gebouw verrezen dat door Bosschenaren is ontworpen en gebouwd. Die plek ligt bovendien precies op de scheiding tussen het woongebied van ’s-Hertogenbosch, waar ook medewerkers wonen, en een industrieterrein. Daarmee vertegenwoordigt de locatie alles waar Weener XL als organisatie voor staat.’