Invoerdatum Omgevingswet splijtzwam

De helft van de wethouders wil dat de Omgevingswet opnieuw wordt uitgesteld of helemaal wordt afgeblazen. Vooral bestuurders van kleinere gemeenten liggen dwars. Naast het digitale stelsel en de financiën duikt corona op als nieuwe spelbreker. 

Onderzoek

Dat blijkt uit een eind januari gehouden onderzoek door Binnenlands Bestuur en de Wethoudersvereniging. Van de 177 wethouders die de vragenlijst invulden, vindt 37 procent dat nieuw uitstel van de wet noodzakelijk is. Daarnaast is 11 procent van mening dat de Omgevingswet beter kan worden afgeblazen.

Het zijn opvallende cijfers. Half december schreef de Vereniging van Nederlandse Gemeenten nog dat de minister en de bestuurlijke partners er vertrouwen in hadden dat de Omgevingswet op 1 januari 2022 op ‘zorgvuldige en verantwoorde wijze’ kan ingaan. ‘De wet- en regelgeving is nagenoeg klaar, de bouw van de landelijke voorziening van het Digitaal Stelsel Omgevingswet (DSO) nadert zijn afronding en gemeenten werken voortvarend door aan de implementatie van de wet.’

Niet klaar
Daar denken veel wethouders dus anders over. Meer dan één op de drie (35 procent) geeft aan dat zijn gemeente er niet klaar voor is om de wet per begin 2022 in te voeren. Gevraagd naar de obstakels noemt driekwart van de wethouders de ontoereikende staat van dat digitale stelsel. Gevolgd door gebrek aan budget om de invoering te bekostigen (61 procent) en de gevolgen van corona (39 procent). Het virus maakt tijdige afstemming met burgers en bedrijven lastiger en bemoeilijkt ook de kennissessies voor de eigen ambtenaren. Kleinere gemeenten zijn overwegend kritischer over de invoeringsdatum dan grotere. Wethouders van CDA-huize en van lokale partijen blijken daarbij een stuk sceptischer over de invoeringsdatum dan hun collega's van de VVD.

Ambitie
Tegenover de wethouders die uitstel of afstel wensen, staat een vrijwel net zo grote groep (47 procent) die vindt dat de invoeringsdatum van de Omgevingswet moet worden gehandhaafd. ‘Nog een keer uitstel leidt tot hogere kosten en haalt de ambitie onderuit’, schrijft een wethouder. Een ander heeft het over wegsijpelend vertrouwen ‘en dan lijkt de geest uit de fles’. Overigens noemt minder dan een kwart (22 procent) een functionerend DSO als reden om vast te houden aan de geplande invoerdatum.

Fifty-fifty
De Tweede Kamer stemde eind december met invoeren per 1 januari 2022 in. Dit voorjaar hakt de kritischer Eerste Kamer, waar de coalitie geen meerderheid heeft, de knoop door. Wat moet die besluiten? ‘Het resultaat van het onderzoek is fifty-fifty’, analyseert directeur Jeroen van Gool van de Wethoudersvereniging de uitkomsten van de enquête. ‘Je leest eraan af dat bestuurders momenteel al veel op hun bordje hebben liggen. Kan die Omgevingswet er nog wel bij? Het is een dubbeltje op z’n kant.’

Afdwingen
Mocht de Eerste Kamer voor invoering per 1 januari 2022 stemmen, dan rekent Van Gool erop dat de Kamerleden om aanvullende maatregelen zullen vragen. Meer budget voor gemeenten en extra ondersteuning voor de kleinere gemeenten die achterlopen met hun aansluiting op het digitaal stelsel. ‘Om zo het momentum niet te verliezen.’ Senator Jopie Nooren (PvdA) herkent in de uitslagen de verdeeldheid die ze ook zelf constateert in het veld. Eerste Kamerlid Theo Rietkerk (CDA) zegt dat zijn partij niet zonder meer zal instemmen met de invoeringsdatum en kritisch zal blijven kijken naar het door de minister geschetste tijdpad voor de ontwikkeling van het DSO. ‘Daar volgen de komende weken nieuwe rapportages over.’

Senator Saskia Kluit (GroenLinks) noemt de enquêteresultaten ‘heel boeiend’. ‘Ze bevestigen mijn gevoel dat de minister en de belangenorganisaties vooral de procesmatige kant beoordelen en nauwelijks kijken naar de realiteit in de gemeentehuizen. Alsof je met het vasthouden aan een datum de vooruitgang kunt afdwingen.’