Nederlanders reizen niet méér maar juist minder met de auto

Zo heel af en toe gaan natuurwetten op de schop. Erik Verlinde publiceerde onlangs zijn nieuwe theorie over zwaartekracht en zwarte gaten. De wereld van natuurkundigen in rep en roer. Ook in het verkeersveld is het tijd voor een paradigmawisseling. Verkeersgroei blijkt namelijk niet langer een natuurverschijnsel. De theorie van de eeuwige autonome groei van het autoverkeer moet op de schop.

De verklaring was altijd zo simpel: de economie trekt staat aan, dus gaan we meer en verder reizen. En de enige oplossing daarvoor is zorgen voor meer asfalt zodat de boel weer gaat stromen. Logisch toch? De trends over de afgelopen jaren laten echter een heel ander beeld zien. En dat heeft grote consequenties voor het verkeersbeleid.

Ieder jaar geeft het Kennisinstituut voor Mobiliteitsbeleid van het Ministerie van Infrastructuur en Milieu ‘Mobiliteitsbeeld’ uit, een mooi boekwerkje met daarin veel wetenswaardigheden trends en ontwikkelingen in verkeer en vervoer. De meest recente versie verscheen enkel weken terug. Wat laat dat zien?

Het totaal aantal voertuigkilometers van al het wegverkeer samen is tussen 2005 en 2015 maar nauwelijks gegroeid: in totaal slechts 4%, oftewel 0,3% per jaar. Deze groei is precies gelijk aan de groei van de bevolking. De economie groeide in dezelfde periode met 24%. Kortom, de geringe groei in het verkeer kan geheel verklaard worden door de bevolkingsgroei; economische groei lijkt hier geen substantiële invloed meer op te hebben.

Opvallend is dat de trend enorm verschilt tussen snelwegen en andere wegen: waar de hoeveelheid verkeer op snelwegen met ongeveer 12% toenam, was er op provinciale en gemeentelijke wegen juist een afname van de hoeveelheid verkeer, met in totaal 4% tussen 2005 en 2010. Het persbericht van het ministerie benadrukte de groei, maar de afname op andere wegen kreeg geen aandacht, terwijl deze ontwikkeling natuurlijk zeker zo belangrijk is. De verbredingen van snelwegen zorgen vooral voor een verplaatsing van het verkeer.

‘Mobiliteitsbeeld’ geeft overigens zelf aan dat driekwart van de verkeersgroei op snelwegen het gevolg is van ruimere fiscale vrijstellingen voor reiskostenvergoedingen, lagere brandstofprijzen en meer asfalt, kortom factoren die de minister zelf kan beïnvloeden.

Het wordt nog opvallender als we kijken naar mensen in plaats van auto’s. Het aantal kilometers dat een Nederlander gemiddeld per jaar aflegt is in 10 jaar tijd niet gestegen maar juist iets gedaald: van afgerond 11200 naar 11000. Van die kilometers reist een Nederlander steeds minder met de auto (4% afname) en steeds meer met het openbaar vervoer, op de fiets of lopend (5% tot 10% groei). Dus ondanks al die economische groei reizen we niet meer maar minder met de auto.

We reizen minder met de auto maar er worden wel iets meer kilometers gereden? Dat lijkt in tegenspraak maar dit komt doordat we steeds vaker alleen in de auto zitten. Waar er in 2005 nog gemiddeld 1,5 mensen in een auto zaten is dat nu nog maar 1,4. Ook dit is een trend waar de minister natuurlijk invloed op kan hebben, bijvoorbeeld via een kilometerheffing.

Ook voor gemeentes en provincies zijn deze trends van belang. De aanname dat de verkeersvolumes wel zullen blijven stijgen blijkt niet gerechtvaardigd. En het wordt steeds duidelijker dat het oplossen van files door meer asfalt geen oplossing is. Het zorgt enkel voor het verplaatsen van verkeer.

Nu de groei in wegverkeer achter ons ligt is het zaak het verkeersbeleid te hervormen. Het draait niet langer om het ‘accommoderen van autonome groei’. Nee zorgen voor betere spreiding over plaats en tijd, versterken van de verschuiving naar fiets en openbaar vervoer, daar ligt de uitdaging. En het goede nieuws van dit alles is: er komt een einde aan het zwarte gat van wegverbredingen waarin jaarlijks vele miljarden verdwijnen.

Lees hier de eerdere columns van Huib van Essen