‘EU-regels bedreigen gemengde wijk’

Daarvoor waarschuwt Piet de Vrije, directeur van de Veenendaalse woningcorporatie Patrimonium na bestudering van de afgelopen najaar gesloten overeenkomst tussen minister Van der Laan (Wonen, PvdA) en de Europese Commissie (EC) over het Nederlandse corporatiestelsel. Het ingewikkelde akkoord is het sluitstuk van een jarenlange discussie over het Nederlandse corporatiestelsel, dat volgens ‘Brussel’ is gefundeerd op ongeoorloofde staatssteun.

Belangrijk onderdeel van de beschikking is dat alle sociale huurwoningen met staatssteun mogen worden gefinancierd als minimaal 90 procent van de jaarlijks vrijkomende woningen wordt toegewezen aan huishoudens met een (belastbaar) inkomen lager dan 33.000 euro. De meeste woningcorporaties kunnen daarmee leven omdat zij dat percentage nu al halen, of in de buurt daarvan komen. In delen van het land met weinig goedkope koopwoningen en een grote sociale huurvoorraad, zoals Amsterdam, zou dit problemen kunnen opleveren. Met ‘regionale differentiatie’ kan dat worden ondervangen, denkt Van der Laan. Per regio zouden dan verschillende percentages worden gehanteerd. Als landelijk maar die 90 procent wordt gehaald.

Sociale nood

Gemiddeld 10 procent van de vrijkomende sociale huurwoningen zou dus kunnen worden toegewezen aan hogere inkomens. In de aanpak van de veertig krachtwijken, waar corporaties veel bezit hebben, wordt een gemengde bevolkingssamenstelling beschouwd als een middel om de leefbaarheid en integratie te bevorderen. ‘Maar die 10 procent moet je eigenlijk doorstrepen, het wordt nul procent’, zegt De Vrije. Uit de overeenkomst met Brussel blijkt volgens hem dat mensen met een bovenmodaal inkomen alleen in ‘sociale nood’, zoals echtscheidingen of medische problemen, voor sociale huurwoningen (onder de huurtoeslaggrens van 648 euro) in aanmerking zouden komen.

Volgens een woordvoerder van het ministerie van VROM heeft De Vrije ongelijk. ‘Als er geen mensen met sociale nood zijn, mag 10 procent van de sociale huurwoningen ook aan mensen met een bovenmodaal inkomen worden verhuurd.’ Met deze overeenkomst geeft Van der Laan de jarenlange praktijk van gemengde wijken op, schrijft De Vrije in een landelijk verspreide brief. Voor middeninkomens wordt de ‘pijn groot’, zegt hij in een toelichting.

De directeur van Patrimonium noemt als voorbeeld een politieagent met een partner met een parttime baan. ‘Zulke groepen huren graag, omdat een koophuis voor hen te duur is. Maar met de nieuwe overeenkomst komen ze niet meer in aanmerking voor een corporatiewoning.’ Woningen worden volgens De Vrije doorgaans aan mensen aangeboden onafhankelijk van hun inkomen. ‘Nu gaat de overheid dus weer bepalen waar je mag wonen en waar niet’, schrijft de directeur van Patrimonium.

Ingrijpend

De Haagse wethouder Norder (Wonen, PvdA) is het niet eens met de brief van De Vrije. ‘Sociale woningen bouw je voor mensen met een laag inkomen. Er zit gemeenschapsgeld in.’

Na overleg met de corporaties wordt in Den Haag nu zo’n 90 procent van de vrijgekomen sociale huurwoningen aangeboden aan mensen met lage inkomens, ‘met een streven naar 100’, zegt Norder. In Den Haag worden in de buurt van goedkope (huur-)woningen iets duurdere woningen gebouwd. Norder vindt dat De Vrije de praktijk van ‘scheefwonen’ in stand wil houden, waarbij mensen met een hoog inkomen in een (te) goedkope huurwoning wonen. Andere corporaties reageren gereserveerd op de brief van De Vrije.

Sommige corporaties willen (nog) niet reageren op de brief of de overeenkomst van de minister met Brussel. Dat geldt ook voor corporatiekoepel Aedes. De mogelijke gevolgen van de beschikking van de EC worden nog bestudeerd, ‘juist vanwege de ingrijpende effecten op de sector’, laat een woordvoerder weten. Volgens het ministerie van VROM komt na de overeenkomst met Brussel 43 procent van de Nederlandse huishoudens in aanmerking voor een gesubsidieerde huurwoning.

Vorig jaar zomer wilde Brussel nog slechts instemmen met een inkomensgrens op het niveau van de huurtoeslag (28.475 euro voor meerpersoonshuishoudens), zodat ongeveer 30 procent van de Nederlandse huishoudens in aanmerking zou komen voor een sociale corporatiewoning. Een woordvoerder van het ministerie wijst erop dat corporaties wel huurwoningen mogen bouwen boven de huurtoeslaggrens, maar dat ze daar dan alleen geen staatssteun voor krijgen. Brussel staat namelijk niet toe dat woningcorporaties (met staatssteun) concurreren met marktpartijen.

Compromis

Jan van der Schaar, gasthoogleraar volkshuisvesting aan de Universiteit van Amsterdam, vindt de overeenkomst tussen Van der Laan en de EC een ‘knap compromis’. Volgens hem zijn er heel veel mogelijkheden om de middeninkomens te huisvesten, alleen niet in de goedkoopste woningen. Hij begrijpt dat corporaties zoveel mogelijk vrijheid willen aan wie ze hun woningen verhuren, maar ‘dat kan niet altijd’. En zeker niet in een sector die wordt gefinancierd met staatssteun. ‘Daarom zeg ik: tel je zegeningen in plaats van je beperkingen.’

Jim Schuyt, directeur van woningcorporatie De Alliantie, is het met Van der Schaar eens. Volgens hem heeft het ‘niet zoveel zin om veel energie in de overeenkomst met Brussel te steken. Dat compromis ligt er, het is een fact of life.’ Dat zijn kritische brief (nog) niet veel bijval oogst, valt volgens De Vrije te verklaren: niemand heeft de overeenkomst, ‘een dik en taai pakket Engelse kost’, nog goed gelezen. ‘Hier geldt zoals wel vaker: the devil is in the detail’, zegt De Vrije.

Maar, weet Wonen Limburg-directeur Rudy de Jong en bestuurslid van Aedes, ‘daar zit ook de engelenmogelijkheid in’. Volgens hem hangt veel af van hoe de ministeriële regeling, die voorvloeit uit de beschikking uit Brussel, eruit komt te zien. Het is nog niet bekend wanneer de regeling komt.